Η κοινωνία της γνώσης

Αναδημοσίευση www.kathimerini.gr

Επιστήμη & Ανάπτυξη

Επιστήμη και ανάπτυξη: Μια αμφίδρομη σχέση

Η κοινωνία της γνώσης

Η επιστήμη “κλειδί” για την ανάπτυξη της Αφρικής

Η κοινωνία της γνώσης αποτελεί το σταυροδρόμι της επιστήμης με την ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας. Σύμφωνα με στοιχεία της UNESCO η βιώσιμη δομή της κοινωνίας της γνώσης πρέπει να χτιστεί με γνώμονα τους ακόλουθους 3 πυλώνες:

Η ενίσχυση των υπαρχουσών μορφών γνώσης

Η αξιολόγηση και η ενίσχυση των δυνατοτήτων, μειονεκτημάτων και προτερημάτων όλων των διαθέσιμων πτυχών του ενεργητικού της γνώσης ανεξάρτητα από το χαμηλό ή μεσαίο ή υψηλό επίπεδό τους σε εκπαίδευση, έρευνα και τεχνολογία. Η διαφορετική προσέγγιση των διεθνών διαπραγματεύσεων στην απελευθέρωση του εμπορίου με γνώμονα τη στρατηγική της δραστικής μείωσης της φτώχειας μπορεί να συμβάλλει σε σημαντικό βαθμό. Η αύξηση των επενδύσεων σε εκπαίδευση και υγεία μπορεί να συντείνει στη δραστική μείωση της εκπαιδευτικής κρίσης και της εξαθλιωτικής φτώχειας στην Αφρική.

Πιο συμμετοχική κοινωνία της γνώσης

Η αύξηση της κινητικότητας όλων των μελών – δάσκαλοι, καθηγητές, ερευνητές, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, κυβερνητικοί αξιωματούχοι κ.α. – της κοινωνίας της γνώσης θα συμβάλλει στην αύξηση του πλούτου της κοινωνίας της γνώσης. Η μετατροπή του ρόλου του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού μελών της κοινωνίας της γνώσης από «καταναλωτής» σε «παραγωγός», εφόσον υπάρχουν τα αναγκαία εχέγγυα, θα διαφυλάξει τον πλούτο της παραδοσιακής γνώσης δίδοντας ταυτόχρονα σημαντικές δυνατότητες επέκτασής της.

Η καλύτερη ενοποίηση των πολιτικών γνώσης

Η καλύτερη ενοποίηση των υποδομών, πολιτικών και στρατηγικών της γνώσης σε παγκόσμιο επίπεδο με κύριο στόχο την αλληλεγγύη για τη βελτίωση των αναπτυσσόμενων χωρών και ιδιαιτέρως αυτών που μαστίζονται από διαρκή εκπαιδευτική κρίση και αβάσταχτη φτώχια. Στο πλαίσιο των αναπτυγμένων χωρών, η καλύτερη ενοποίηση θα συνδράμει σε σημαντικό βαθμό στην κατανόηση και αφομοίωση των διαρκών αλλαγών και προκλήσεων που εμφανίζονται στην παγκόσμια κοινωνία της γνώσης, συμβάλλοντας στην περαιτέρω βελτίωσή της.

Η UNESCO κάνει τις ακόλουθες συστάσεις σε κυβερνήσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις και οργανισμούς (ΜΚΟ), διεθνείς οργανισμούς, πολιτειακούς και ιδιωτικούς φορείς για την ενδυνάμωση του ηθικού χαρακτήρα και τη διασφάλιση της υψηλής και αδιάλειπτης ανάπτυξης της κοινωνίας της γνώσης σε παγκόσμιο επίπεδο:

Μεγαλύτερη επένδυση στην ποιότητα της εκπαίδευσης για τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους

Καθίσταται αναγκαία η κλιμάκωση της προσπάθειας για τη δραστική μείωση της φτώχιας, την αύξηση της συλλογικής ασφάλειας και την πιο αποτελεσματική εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μέσω της μεγαλύτερης κινητικότητας των πόρων υπέρ της εκπαίδευσης για την ενίσχυση των παραγωγικών δυνατοτήτων της κοινωνίας της γνώσης. Πιο συγκεκριμένα, η UNESCO προτείνει:

-Τα κράτη πρέπει να προορίζουν ένα σημαντικό μέρος του εθνικού τους προϊόντος στις δαπάνες για την εκπαίδευση

-Τα κράτη – δωρητές πρέπει να αυξήσουν τις δωρεές τους για την εκπαίδευση και σε στενή συνεργασία με τα κράτη – λήπτες πρέπει να καταστήσουν πιο αξιόπιστη, ευέλικτη, αποτελεσματική και βιώσιμη την παροχή βοηθείας. Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να διατεθούν μεγαλύτεροι πόροι ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της καθιέρωσης και πραγματοποίησης της υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, ακόμα και στις πιο φτωχές χώρες.

-Η διεθνής κοινότητα πρέπει να ενθαρρύνει τις καινοτόμες μεθόδους σε εκπαίδευση και έρευνα μέσω της διαγραφής των χρεών των φτωχών κρατών

-Οι κυβερνήσεις και οι κοινωνικοί φορείς πρέπει να καθιερώσουν και να διασφαλίσουν την υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση καθώς και τη δυνατότητα επιπλέον εκπαίδευσης μετά τη συμπλήρωση της υποχρεωτικής, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης.

-Η ανάπτυξη των ιδρυμάτων ανώτερης εκπαίδευσης στον τομέα της διαρκούς εκπαίδευσης σε όλα τα επιστημονικά πεδία για όλους.

-Η εκπαίδευση πρέπει να εστιάζεται στη διδασκαλία του πως οι διδασκόμενοι θα ανταποκριθούν στις προκλήσεις του 21ου αιώνα, δίδοντας έμφαση στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της ειρήνης και της δημοκρατίας.

Μεγαλύτερη πρόσβαση στην τεχνολογία της πληροφορίας και της επικοινωνίας

Η μεγαλύτερη πρόσβαση στην τεχνολογία της πληροφορίας και της επικοινωνίας προάγει την εξάπλωση της γνώσης σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η άμεση διάθεση φτηνού λογισμικού και υλικοτεχνικού εξοπλισμού στα φτωχά κράτη που εμφανίζουν μεγάλη έλλειψη στα ψηφιακά μέσα καθίσταται αναγκαία.

Η διεύρυνση του διαθέσιμου περιεχομένου της γνώσης σε παγκόσμια πρόσβαση

Όλα τα κέντρα παροχής γνώσης, ιδρύματα ανώτερης εκπαίδευσης, μουσεία και βιβλιοθήκες, πρέπει να εντείνουν το ρόλο τους για την ευρύτερη διάδοση της γνώσης μέσω του διαδικτύου σε συνεργασία με κυβερνήσεις, διεθνείς φορείς και ιδιωτικές εταιρίες.

Η διεύρυνση της συνεργασίας στις επιστήμες

Η διεύρυνση της πρόσβασης σε συλλογικά διαχειριζόμενα δίκτυα και υποδομές επιστημονικής συνεργασίας δίνει τη δυνατότητα για καλύτερη εκμετάλλευση του αποθέματος της διαθέσιμης γνώσης σε όλα τα επιστημονικά πεδία και ιδιαιτέρως σε περιπτώσεις όπως είναι η έρευνα που σχετίζεται με τους ιούς του AIDS, της γρίπης των πουλερικών, της βιώσιμης περιβαλλοντικής ανάπτυξης και των μεγάλων φυσικών καταστροφών. Για παράδειγμα, η πρόταση του ΟΗΕ τον Ιανουάριο του 2005 (λίγο μετά το εφιαλτικό τσουνάμι) για τη δημιουργία ενός υπερσύγχρονου συστήματος προειδοποίησης φυσικών καταστροφών σε παγκόσμια εμβέλεια.

Η ανάδειξη της γλωσσικής ποικιλομορφίας

Η ανάδειξη της γλωσσικής ποικιλομορφίας σε προτεραιότητα προάγει την πολιτισμική ποικιλομορφία σε όλες τις εκφάνσεις της. Η UNESCO τονίζει ότι η πρόκληση της ανάδειξης της γλωσσικής ποικιλομορφίας έχει διττή μορφή: στο περιβάλλον της κοινωνίας και του διαδικτύου. Η δημιουργία πολύ περισσότερων από τις υπάρχουσες ιστοσελίδες σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο αριθμό διαφορετικών γλωσσών (εκτός της αγγλικής που κυριαρχεί στο διαδίκτυο) θα δώσει τη δυνατότητα της ευρύτερης εξάπλωσης της γνώσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Επίσης, τονίζεται η αξία της καθιέρωσης δίγλωσσου ή τρίγλωσσου εφόσον είναι δυνατό εκπαιδευτικού συστήματος από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Διασφάλιση της ποιότητας της γνώσης στο διαδίκτυο

Το διαδίκτυο πλέον συνιστά έναν ωκεανό πληροφοριών που η αξιοπιστία και η εγκυρότητά τους κυμαίνεται από τον υψηλότερο έως το χαμηλότερο βαθμό. Ο ορθολογικός έλεγχος του διαδικτύου με σκοπό την πληροφόρηση των ενδιαφερομένων χρηστών για την αξιοπιστία και την εγκυρότητα της κάθε λογής πληροφορίας και ιδιαιτέρως αυτών που σχετίζονται με τις επιστήμες καθίσταται αναγκαίος για τη διασφάλιση της διάδοσης γνώσης που στηρίζεται σε όσο το δυνατό υψηλότερο βαθμό αξιοπιστίας και εγκυρότητας.

Η κλιμάκωση της ψηφιακής αλληλεγγύης

Η κλιμάκωση της ψηφιακής αλληλεγγύης μέσω της ανάπτυξης συνεργασιών καινοτόμου χαρακτήρα με την συνεισφορά όλων των μελών – κυβερνήσεις, ΜΚΟ, διεθνείς οργανισμοί, πολιτειακοί φορείς και ιδιωτικές εταιρίες – θα προωθήσει τη διάδοση της γνώσης από τις ανεπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες, δίδοντας έμφαση στις αποκεντρωτικές πρωτοβουλίες.

Μεγαλύτερη γυναικεία συμμετοχή – Ισότητα των δύο φύλων

Η ισότητα των δύο φύλων και η ενίσχυση της θέσης της γυναίκας αποτελούν τις θεμελιώδεις αρχές της κοινωνίας της πληροφορίας. Πρέπει να ενισχυθεί η γυναικεία συμμετοχή σε όλες τις πτυχές – σχολεία, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, επιστήμες και τεχνολογία -της κοινωνίας της γνώσης καθώς και στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Ειδικότερα, για τις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να δοθεί βαρύτητα στην αύξηση της γυναικείας πρόσβασης στο διαδίκτυο και στην απονομή υποτροφιών.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η UNESCO τονίζει ότι οι προσπάθειες για την εφαρμογή των συστάσεών της πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στο όφελος του πιο φτωχού, περιθωριοποιημένου και ευπαθούς τμήματος του πληθυσμού όπως είναι τα ορφανά, τα άτομα με ειδικές ανάγκες και οι πληθυσμοί που μαστίζονται από διαρκή πείνα, αβάσταχτη φτώχια και μεγάλες φυσικές καταστροφές.