Γράφει ο Φώτης Παπαϊωάννου,
Κοινωνιολόγος
Τα μισά τρόφιμα από αυτά που παράγονται ετησίως καταλήγουν στο κάδο των αχρήστων ή σε κάποια χωματερή! Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει βρετανική έρευνα του Ινστιτούτου των Πολιτικών Μηχανικών της χώρας αυτής, (Institute of Mechanical Engineers) που μεταδόθηκε από το BBC. Πιο συγκεκριμένα, το 30% με 50%, ή αλλιώς 1,2 με 2 δισεκατομμύρια τόνοι τροφίμων που παράγονται ετησίως (από τα 4 που υπολογίζεται η συνολική παραγωγή) καταλήγουν στα σκουπίδια, με την ποσότητα αυτή ολοένα να αυξάνεται. Σύμφωνα με τον υπεύθυνο της έρευνας –και επικεφαλής του Τομέα Ενέργειας και Περιβάλλοντος του Ινστιτούτου Τιμ Φοξ-το ποσοστό των τροφίμων που χάνεται και “πετιέται” στον κόσμο, «είναι απλά συγκλονιστικό αν το αναλογιστεί ο καθένας από εμάς».
Πρόκειται για τρόφιμα που θα μπορούσαν να θρέψουν τον ταχύτατα αυξανόμενο πληθυσμό της γης, εάν αναλογιστούμε ότι το διάστημα 2010-2012, περισσότεροι από 850 εκατομμύρια άνθρωποι υπέφεραν από υποσιτισμό και το ένα έκτο του παγκόσμιου πληθυσμού(πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι) ζει κάτω από συνθήκες ακραίας φτώχειας(11 εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν από την πείνα κάθε χρόνο),σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ. Το 2075 όταν ο παγκόσμιος πληθυσμός, αναμένεται να φτάσει περίπου τα 10 δισεκατομμύρια, σύμφωνα με τις μετρήσεις των διεθνών οργανισμών, η πίεση για νερό, γη, αποθέματα ενέργειας και φυσικών πόρων θα γίνει απελπιστική, με ότι αυτό συνεπάγεται για τα κράτη, τους οργανισμούς, τους καταναλωτές και παραγωγούς, το περιβάλλον και την ίδια την συνέχιση της ζωής στον πλανήτη με την σημερινή όψη της.
Στην έκθεση (του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ) με τίτλο: «Μην Πετάτε τα Τρόφιμα του Κόσμου. Πείτε Όχι στη Σπατάλη» («Global Food, Waste Not, Want Not»),ως κάποιοι από τους λόγους της τεράστιας σπατάλης κατονομάζονται οι επιλεκτικές και μη κατάλληλες μέθοδοι συντήρησης και συγκομιδής των γεωργικών προϊόντων, η χαμηλού επιπέδου επεξεργασία τους, οι μη κατάλληλες και επαρκείς υποδομές και αποθηκευτικοί χώροι ή συστήματα αποθήκευσης, οι λάθος γεωργικές πρακτικές και νοοτροπίες, οι αυστηρές ημερομηνίες λήξης των τροφίμων καθώς και η ανεύθυνη συμπεριφορά τόσο των καταναλωτών όσο και των πωλητών, όπως και γενικότερα η καταναλωτική τάση(στα όρια της μανίας κάποιες φορές) των δυτικών κοινωνιών π.χ. “προκλητή” ζήτηση για προϊόντα με άψογη εμφάνιση(αισθητική και οπτική), οι μαζικές προσφορές από καταστήματα λιανικής ή και η κατασπατάληση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού στο σπίτι χωρίς απλά να υπολογίζονται οι διατροφικές ανάγκες της οικογένειας ,ή ακόμα στην απώλειά τους(των τροφίμων δηλαδή) σε κάποιο στάδιο μεταξύ χωραφιού και σπιτιού.
Το Ινστιτούτο στην προσπάθεια να εντοπίσει καλύτερα τους λόγους της σπατάλης και τις διαφορετικές τους διαστάσεις(ανά περιοχή) «χώρισε» τον πλανήτη στις δύο ζώνες συνήθους κατάταξης: στις αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες(κυρίως τις μεγάλες δυτικές οικονομίες) μαζί με αυτές που οι οικονομίες τους αναπτύσσονται ταχύτατα στις μέρες μας, όπως η Κίνα, και στις αναπτυσσόμενες χώρες, περιλαμβάνοντας κυρίως τις χώρες της Αφρικής.
Τα ευρήματα φανέρωσαν ότι στην Ευρώπη και την Αμερική κυρίως, που υπάρχει αυτό που ονομάζεται «διατροφική ασφάλεια»- τουλάχιστον στο μεγαλύτερο βαθμό- η μισή ποσότητα από τα τρόφιμα που αγοράζονται, “πετιούνται στα σκουπίδια”, ενώ η σπατάλη στην περίπτωση των καταστημάτων εστίασης, η οποία δηλώνεται στην έρευνα από την αρμόδια Ένωση Βιώσιμων Εστιατορίων στο BBC, αφορά το ένα τρίτο της τροφοδοσίας και των προϊόντων που έχουν αυτά στα ψυγεία τους. Υψηλό και σε αυτές τις χώρες-οικονομίες είναι και το ποσοστό «σπατάλης» στο χωράφι, καθώς βρέθηκε ότι στη Βρετανία π.χ. το 30% των λαχανικών δεν συλλέγονται από το “χωράφι “διότι δεν εκπληρώνουν τα αισθητικά κριτήρια και μόνο(!), των πωλητών, ενώ ακόμη οι αγρότες (όλων των χωρών του τμήματος αυτού της έρευνας) πιστεύουν ότι το ίδιο ποσοστό φρούτων και λαχανικών που παράγουν –αν και απόλυτα κατάλληλο για κατανάλωση, πάλι για τους ίδιους λόγους(αισθητικούς) –δεν θα φτάσει ποτέ στον «πάγκο». Στην περίπτωση αυτή βέβαια, υπάρχει και η διάσταση της «προβληματικής συμπεριφοράς και του κακού μάρκετινγκ από την καταναλωτική μεριά» ,δηλώνει και πάλι ο Δρ Τιμ Φοξ.
Αντιστοίχως, στον αναπτυσσόμενο κόσμο οι σπατάλες τροφίμων εντοπίζονται βασικά στα αρχικά στάδια της αλυσίδας παραγωγής, όταν δηλαδή «δεν έχουν καν φύγει από το χωράφι ακόμη». Έτσι βλέπουμε, ότι οι απώλειες σε ποσότητες ρυζιού,- του κύριου προϊόντος στις αναπτυσσόμενες χώρες της νότιας Ασίας-, οφειλόμενες κυρίως σε πλημμελείς συνθήκες συντήρησης και μεταφοράς φτάνουν (ξεκινώντας από 40%) στο 80%. Στην έκθεση υπογραμμίζεται π.χ. ότι ποσότητες νερού υπολογιζόμενες σε 550 δισεκατομμύρια κυβικά χρησιμοποιούνται για την παραγωγή σιτηρών που τελικά δεν φτάνουν «στο πιάτο του καταναλωτή»(για διάφορους λόγους), την στιγμή που η παγκόσμια ζήτηση νερού ως το 2050 μπορεί να φτάσει τα 13 δισεκατομμύρια κυβικά, για να υπάρξει μία αίσθηση της αλόγιστης σπατάλης νερού(του βασικότερου αγαθού της ζωής).
Για να αποφευχθούν λοιπόν οι αυξανόμενες και αλόγιστες απώλειες, που τελικά σημαίνουν άσκοπη σπατάλη όσον αφορά τις εκτάσεις γης, το νερό και τους ενεργειακούς πόρους που χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή τους και είναι από εδώ και μπρος ολοένα και πιο απαραίτητοι» κυβερνήσεις, οργανισμοί και φορείς παγκοσμίως «πρέπει να συνεργαστούν ώστε να αλλάξουν τη νοοτροπία των ανθρώπων αναφορικά με το “τι είναι για πέταμα” και να αποθαρρύνουν την εφαρμογή σπάταλων πρακτικών από τη μεριά των γεωργών, των παραγωγών τροφίμων, των υπεραγορών και των καταναλωτών», αναφέρεται στην έκθεση των Βρετανών μηχανικών, καθώς και να βρεθούν άμεσα τρόποι αποτελεσματικοί από την μεριά των επιστημόνων για την μεταφορά, την καλλιέργεια και την αποθήκευση των τροφίμων.
Πραγματικά τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής, που επιβεβαιώνονται και από παρόμοιες, αλλά και είναι παρατηρήσιμα στην καθημερινότητά μας είναι ένα «καμπανάκι κινδύνου» ένα χτύπημα ισχυρό για τη συνείδηση μιας παγκόσμιας κοινότητας που ισχυρίζεται ότι έχει προοδεύσει, έχει κατακτήσει κάποιες αξίες ανθρωπισμού, πολιτισμού και αλληλεγγύης, συνεργασίας, αλλά και για την ίδια τη συνέχιση της ύπαρξης της, οπότε πρέπει να υπάρξει εγρήγορση και δέσμευση για δυναμικές και άμεσες δράσεις πριν να είναι πολύ αργά για όλους μας και για τις μελλοντικές γενιές.