Μια ψυχολόγος δημοσιογράφος ακτιβίστρια

Γράφει η Αθανασία Φουσέκη
Ψυχολόγος

«Μα καλά η προκήρυξη ζητούσε ψυχολόγο, τώρα θα κάνω τη δημοσιογράφο;», η απάντηση ήρθε ετεροχρονισμένα όταν βιωματικά πια διαπίστωσα ότι η ψυχολογία, όπως και δημοσιογραφία έχουν κάποια κοινά, όπως ότι και στις δύο περιπτώσεις χρειάζεται να αφουγκράζεσαι τον κοινωνικό παλμό, να είσαι ευέλικτος, να αφομοιώνεις εύκολα τις πληροφορίες, να δέχεσαι πληθώρα πληροφοριών και άμεσα να ξεδιαλέγεις τις χρήσιμες, ενώ παράλληλα απαιτεί συγκέντρωση, εγρήγορση και ψυχολογική αντοχή.

Πολλά μπορεί να ξεκινήσουν από το όνειρο ενός παιδιού, που φωλιάζει στην αγνή ψυχή του και τη φωτίζει.. τι ευτυχία σαν γίνει όραμα στην πορεία για την ωρίμανση.. τι ολοκλήρωση σαν γίνει πράξη στην ενήλικη ζωή!  Τότε, που μια δυναμική «εσωτερική φωνούλα» δεμένη με το τόσο γοητευτικό αίσθημα παντοδυναμίας και άτρωτου της παιδικής μου ψυχής, φώναζε “θα σώσω τον κόσμο, θα εξαφανίσω τον πόνο!”. Μεγαλώνοντας και παρατηρώντας ότι το «ρίσκο» όπως και η «βεβαιότητα» ολοένα και απομακρύνονται από το οπτικό πεδίο της ψυχής, για να παραδώσουν τη θέση τους σε μία εκκολαπτόμενη ωριμότητα με τη συνειδητοποίηση κάποιων από τις προσωπικές δυνατότητες αλλά και ανεπάρκειες, ο αμέριστος πόθος εξελίσσεται σε μια πιο μεστή επιθυμία «θέλω να βοηθώ!». Και εδώ εμφανίζονται οι πόρτες του Πανεπιστημίου. Τα αποτελέσματα αναρτήθηκαν “Ψυχολογία Παντείου”. Ο αγώνας μου είχε ήδη ξεκινήσει και πλέον είχα μπροστά μου το οπλοστάσιο μου. Τι όμορφα και δημιουργικά χρόνια! Σαν διψασμένα σφουγγάρια ορμούσαμε να ρουφήξουμε τη νέα πολύτιμη γνώση, μαζί η ανεμελιά, μαζί και το άλλοθι «είμαι φοιτήτρια»..

Και ακολουθεί εκείνη η συγκινητική στιγμή που παίρνεις στα χέρια σου το πολυπόθητο πτυχίο με περηφάνια και ανάμεικτα συναισθήματα φόβου για το άγνωστο μέλλον σου αλλά και μαχητικότητας και όρεξης για να ριχτείς στη βιοπάλη. Το πτυχίο, το κλειδί που όπως μας έλεγαν κάποτε θα μας ανοίξει επαγγελματικές πόρτες, τώρα δεν είναι αρκετό, θέλει κι άλλο, κι άλλα πτυχία και άλλες πιστοποιήσεις και δώσε λεφτά και τρέξε από δω και πήγαινε από κει και μη σηκώνεις κεφάλι και δούλεψε τον εαυτό σου, μην έχεις ζωή για να αποδείξεις σε κάποιους «ιδιαίτερα οργανωμένους και άρτια καταρτισμένους» ότι δεν έχεις πλέον την ανεπάρκεια, την οποία σου χρεώνουν. «Για το καλό σου είναι», «για σένα, για να μάθεις και να γίνεις καλύτερος» . Αν δεν τα κατακτήσεις, τότε απλά δεν πληρείς τα απαραίτητα κριτήρια. Αν πάλι τα διαθέτεις, μη πλανάσαι, δεν έχουν να σε πληρώσουν και πάλι η πόρτα κλείνει, ενώ σου χουν ήδη κολλήσει την ετικέτα «overqualified». Ώρα θανάτου 00:00 , αιτία θανάτου: έσκασε από τη πολλή τη γνώση.  Και ενώ σε βλέπουν προβληματισμένο, το ράπισμα συνεχίζεται «ανήκετε στη γενιά των 500»(πλέον πολύ πιο κάτω), «εσείς τα καημένα θα τη πληρώσετε τώρα», «βγήκατε στο στίβο τη χειρότερη περίοδο της κρίσης», «το δημόσιο πέθανε, ο ιδιωτικός δεν προσλαμβάνει αλλά απολύει. θα αργήσουν πολύ να φτιάξουν τα πράγματα». Το λυπηρό δεν είναι μόνο ότι τα λένε καθημερινά, αλλά τα γράφουν με υπέρτιτλους στις εφημερίδες και στα περιοδικά, τα φωνάζουν τα χειραγωγημένα κανάλια, από παντού ηχούν στα αυτιά μας «δεν έχετε μέλλον, δεν έχετε ελπίδα».

Εκπροσωπώντας τη γένια μου και τις γενιές γύρω από αυτήν, παίρνω την πρωτοβουλία και απαντώ: Ε λοιπόν γελιέστε μίζεροι καταστροφολόγοι. Τα πτυχία μας είναι υπεραρκετά και οι δυνατότητες μας τόσο πλούσιες που είναι λογικό να μη μπορεί να τις αντιληφθεί η  οκνηρή φαντασία σας. Πράγματι, είμαστε η γενιά που ευτυχώς για μας δεν καταρτιστήκαμε σε μια τέχνη που εσείς την αναγάγατε  σε επιστήμη (η οποία ακόμα καλά κρατεί), τη ρουσφετολογία και τη δήθεν θεσμοθετημένη διαφάνεια. Υποεκτιμώντας τις δεξιότητες και την ενεργητικότητά μας δεν καταφέρνετε να λυγίσετε στο ελάχιστο τον πόθο για τα όνειρα μας αλλά αντιθέτως μας πεισμώνει και μας δυναμώνει η αντίστασή σας κι έτσι γινόμαστε περισσότερο ευέλικτοι και ευρηματικοί για να τα πραγματοποιήσουμε και γιατί όχι, να βοηθήσουμε ακόμα και σας τους ίδιους να τα ξαναβρείτε. Άλλωστε ποτέ δεν είναι τα χρήματα που μας περιορίζουν, αλλά η φτώχεια των ονείρων μας. Σας ευχαριστούμε που μας ξυπνάτε, όσο κι αν πιστεύετε ότι μας υπνωτίζετε (προφανώς κάτι κάνετε λάθος)! Και αν η εποχή είναι δύσκολη, εμείς θα βρούμε την ευλογία σε κάθε δυσκολία, διότι οι μεγάλοι σταυροί φτιάχνονται για δυνατά μπράτσα, τα οποία και διαθέτουμε. Δεν θα μείνουμε με τη πλάτη στο τοίχο αλλά θα σηκώσουμε το βάρος μας, γιατί μπροστά μας ανοίγεται μια μεγάλη πρόκληση για αλλαγή όπου θα μπορούμε κι εμείς να διεκδικούμε τα θέλω μας και να παραθέτουμε τους όρους μας. Ας είστε με το μέρος μας. Κι αν η καρδιά μας, μας οδηγεί αριστερά κι ο νους μας δεξιά, επιτέλους ας τα συγχρονίσουμε. Είναι η εποχή δύσκολη, είναι όμως η δική μας εποχή κι έτσι το μέρος και ο χρόνος για να είμαστε ευτυχισμένοι είναι το εδώ και τώρα. Μπορεί να φαντάζω αιθεροβάμων στους απαισιόδοξους, αερολόγος στα πνεύματα αντιλογίας, τολμηρή στους συντηρητικούς.. όλα δεκτά, γούστο μας και καπέλο μας. Άλλωστε όπως είχε πει και ένας σοφός φίλος: «χωρίς τόλμη, δεν υπάρχει στυλ».

Δεν εκφράζω μια αισιόδοξη βεβαιότητα άλλα μια πίστη και πεποίθηση, η οποία ενισχύεται και από τη συμμετοχή και συνεργασία μου με τη μάχιμη ομάδα της ηλεκτρονικής εφημερίδας “Social Activism” και “Οίκοpress” στα πλαίσια 5μηνου προγράμματος κοινωφελούς εργασίας με δικαιούχο την ΑμΚΕ «Ερύμανθος». Αυτή η έστω και μικρή σε χρονική διάρκεια εργασιακή εμπειρία ένωσε μια ομάδα νέων ταλαντούχων πτυχιούχων, οι οποίοι από τον αποκλεισμό, που επιβάλλει στους νέους η ανεργία στη χώρα μας, συνεργάζονται και συνδημιουργούν ένα χρηστικό εργαλείο γνώσης και ενημέρωσης για όλους, στα πλαίσια μιας 5μηνης μαθησιακής διαδικασίας. Οι  συντάκτες, αρχισυντάκτες, τεχνικοί, διοικητικοί και ο διευθυντής μας, όλοι μαζί ενώνουμε τις δυνάμεις μας και χτίζουμε με τα πρώτα μας εφόδια ένα οικοδόμημα που φανερώνει ποιες μπορεί να είναι οι πιθανές προοπτικές για όλους!
Το αντικείμενο του συντάκτη είναι ότι δεν έχει συγκεκριμένο αντικείμενο, άλλωστε τα κοινωνικά και ακτιβιστικά θέματα είναι ανεξάντλητα. Είναι ένα μεγάλο ταξίδι με συχνές στάσεις και μοναδικό προορισμό την αέναη συνέχεια του. Η ιδέα όμως ήταν συγκεκριμένη. Διαφορετικά άτομα από διαφορετικά επιστημονικά πεδία αναλαμβάνουμε δημοσιογραφικό ρόλο και αποτυπώνουμε στα άρθρα μας ο καθένας από την δική του σκοπιά και συνεργατικά, συνθέτοντας ένα μωσαϊκό γνώσης, το εκάστοτε πεδίο μελέτης και αναζήτησης με στόχο την όσο πιο αξιόπιστη και χρηστική πληροφόρηση του ψηφιακού μας κοινού. Θέματα κοινωνικού ακτιβισμού, κοινωνικής οικονομίας, ορθής διαχείρισης της γνώσης, ευπαθών ομάδων, δράσεων των φορέων, δράσεων του δήμου Αθηναίων και της Περιφέρειας Αττικής, πολιτιστικές εκδηλώσεις, social media, περιβάλλον, παρουσίαση ημερίδων είναι μερικά από τα θέματα που φωτίζουμε με την εργασιακή μας δράση ως συντάκτες.
 Το ταξίδι ξεκίνησε με ένα μαγνητοφωνάκι στα χέρια με θέμα την «τοξικοεξάρτηση», παρουσιάζοντας τις ανάγκες των εξαρτημένων αλλά και τις δράσεις των αρμόδιων φορέων κατά των ναρκωτικών. Εν συνεχεία, ακολούθησε η «άλλη» αφήγηση της Αθήνας με τις τόσες αντιθέσεις της καθώς και θέματα ενδοοικογενειακής κακοποίησης της γυναίκας, φιλανθρωπίας, κοινωνικής οικονομίας και ακτιβισμού. Στον αρχικό προβληματισμό μου:
 Επίσης, ιδιαίτερα εκπαιδευτικές και διαδραστικές οι εβδομαδιαίες συναντήσεις με την ομάδα  για την ανάθεση των νέων θεμάτων καθώς και οι στοχαστικοί και φιλοσοφικοί διάλογοι με τον διευθυντή μας κ. Βασίλη Τακτικό, όπως αυτός για την έννοια της φιλανθρωπίας που τόσο με προβλημάτισε:
Β.Τ: Πράγματι, η φιλανθρωπία για να υπάρχει, προϋποθέτει την ανισότητα, κάποιοι να είναι φτωχοί και αποκλεισμένοι. Αν υπήρχε μια πολιτεία πρόνοιας, δεν θα υφίστατο. Όμως σε όλες τις κοινωνίες φαίνεται ότι αυτό τουλάχιστον είναι ανέφικτο, παρόλο που έχει θεσπιστεί κράτος πρόνοιας. Αυτό δείχνει ότι οι ανισότητες δεν καταπολεμούνται από ένα κεντρικό πολιτικό σύστημα αλλά μέσα στη κοινότητα. Οι ανισότητες σήμερα έχουν σχέση με την παγκοσμιοποίηση, την αδυναμία του κράτους να φορολογήσει δίκαια ή και με τη γενικευμένη διαφθορά. Δεν μπορεί κάποιος να περιμένει 20 ή 30 χρόνια για να του προσφέρεις τα ανθρώπινα δικαιώματά του. Άρα, η φιλανθρωπία χρειάζεται άμεσα και τότε τη δέχεσαι από όποιον θέλει να τη προσφέρει. Η δημόσια κριτική ή η δίκη προθέσεων μπορεί να γίνεται σε μια κοινωνία και ο καθένας μπορεί να εισπράττει αυτό που του αξίζει. Υπάρχουν επιτακτικές ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν. Να καλέσουμε όλους σε μία κινητοποίηση αλληλεγγύης και είναι έξυπνο και σωστό να δημιουργηθούν κοινωνικές επιχειρήσεις και δομές που θα πολλαπλασιάζουν τα αγαθά της αλληλεγγύης. Αειφόροι θεσμοί αλληλεγγύης μέσω της κοινωνικής οικονομίας που θα παρέχουν διαρκώς στους ανθρώπους.
Εγώ: Όμως, δεν θεωρείτε ότι ως κουλτούρα η φιλανθρωπία δημιουργεί αισθήματα κατωτερότητας και εκβιάζει την ευγνωμοσύνη και την ευθύνη της ανταποδοτικότητας;
Β.Τ: Η ανταποδοτικότητα εξ ορισμού δεν είναι κακή σε όλες τις περιπτώσεις. Άλλης τάξεως η υλική ανταποδοτικότητα και μάλιστα υπερτιμημένη  και άλλο η ηθική ανταποδοτικότητα, η οποία δεν απαιτείται αλλά ωστόσο χρειάζεται για ένα σεβασμό προς τη τάξη των πραγμάτων. Για παράδειγμα ο χριστιανισμός έχει καταδικάσει την επιδεικτική φιλανθρωπία αλλά δεν μπορεί να ξεριζώσει την ιδιοτέλεια και τη ματαιοδοξία του ευεργέτη και ενδεχομένως καμία ιδεολογία δεν μπορεί να το κάνει αυτό, γι αυτό και κάθε κοινωνία δημιουργεί τους κανόνες της και κατ επέκταση δημιουργούνται οι ηθικοί κανόνες. Τα θέματα τα «υλικά» μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε με τη κοινωνική οικονομία, τα θέματα όμως της μοναξιάς και της λύπης πως τα αντιμετωπίζουμε;
Ανεξάρτητα από την εφήμερη διάρκεια του προγράμματος και τη βιωσιμότητά του, αποτελεί ένα ταξίδι επιμόρφωσης και γνώσης, ενώ προσφέρει την δυνατότητα να γνωρίσεις, να αφομοιώσεις και να εντρυφήσεις στις έννοιες του κοινωνικού ακτιβισμού, της κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνίας των πολιτών και να αναγνωρίσεις τη σημαντικότητα και τη πολύτιμη συμβολή τους στην ανάπτυξη που τόσο ανάγκη την έχει η χώρα μας. Κι παρόλο που είναι εφήμερη η διάρκεια του προγράμματος, έχει φωτίσει ένα μονοπάτι που μπορεί να οδηγήσει στο τέλος του λαβυρίνθου της ανεργίας, με τις εναλλακτικές, τις προοπτικές, τις νέες ευκαιρίες για αυτοαπασχόληση, κοινωνικές επιχειρήσεις, αλληλέγγυο εμπόριο κλπ. Επίσης, η συνεργασία με τους πολλά υποσχόμενους συναδέλφους του προγράμματος ενισχύει την πεποίθηση για μια ικανότατη γενιά που θα φέρει την αλλαγή και την ανάπτυξη με κίνητρο όχι το κέρδος αλλά την προσφορά. Νέοι, μην απελπίζεστε. Πιστέψτε στις τεράστιες δυνατότητες σας, ενισχύστε την διεκδικητικότητα και την αυτοπεποίθησή σας και κυριαρχήστε πάνω στα πράγματα. Καλλιεργήστε την δημιουργικότητα και τη φαντασία σας και δημιουργήστε έξυπνες και ευέλικτες ιδέες και καλές πρακτικές. Την τύχη μας τη φτιάχνουμε και έχουμε όλα τα εφόδια.