Συνέντευξη του Βασίλη Τακτικού
στη Νατάσα Στάμου, Δημοσιογράφο
Ο εθελοντικός και κοινωνικός ακτιβισμός μπορεί να λειτουργήσει ως ανάχωμα στην επέκταση της ανθρωπιστικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής κρίσης; Μπορεί να συντελέσει καθοριστικά στη δημιουργική αξιοποίηση και διαχείριση φυσικών, υλικών και ανθρώπινων πόρων;
Με άξονα αυτά τα ερωτήματα, και σε συνέχεια προηγούμενης συνέντευξής του, ο κ. Βασίλης Τακτικός, Διευθυντής της «Social Activism Αθηνών», αναλύει τον τίτλο της εφημερίδας αλλά και τι σημαίνει «κοινωνικός ακτιβισμός» στην πράξη, σχολιάζει τους «οίκους αλληλεγγύης» για τη βοήθεια και την ανακούφιση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και εξηγεί πώς η οριζόντια συνεργασία μεταξύ Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών μπορεί να συμβάλλει καταλυτικά στην άρση των φαινομένων παρακμής που βιώνουμε όλοι καθημερινά.
Ν.Σ.: Η εφημερίδα «Social Activism Αθηνών» μετρά ήδη έξι πολύ επιτυχημένα τεύχη. Από την ελληνική απόδοση του τίτλου της γίνεται φανερό ότι ασφαλώς αναφέρεται στον «Κοινωνικό Ακτιβισμό» που αναπτύσσεται ή μπορεί να αναπτυχθεί γενικότερα, αλλά και ειδικότερα στην Αθήνα και το λεκανοπέδιο Αττικής. Θέλετε να μας φωτίσετε ακόμη περισσότερο όσον αφορά αυτή την προσέγγιση;
Β.Τ.: Ο τίτλος της εφημερίδας, αλλά και η ίδια η εφημερίδα, προέκυψε από την ανάγκη κινητοποίησης των ανθρώπινων πόρων για να αντιμετωπιστούν τα μεγάλα προβλήματα του κοινωνικού αποκλεισμού και των ευπαθών κοινωνικών ομάδων που ειδικότερα ο Δήμος Αθηναίων καλείται αυτή την πολύ κρίσιμη περίοδο να αντιμετωπίσει: την εξαθλίωση που παρατηρείται ιδιαιτέρως στο Κέντρο της Αθήνας, μίας πόλης που έχει καταλήξει «πόλη – φάντασμα», όπως είναι και ο χαρακτηρισμός που έχει δώσει ο ίδιος ο Δήμαρχος κ. Καμίνης. Ένα Κέντρο κατειλημμένο από τους κοινωνικά απόκληρους ναρκομανείς, μετανάστες, άστεγους, άπορους και άλλους. Ένα Κέντρο με καταστήματα «πυρπολημένα» και ολόκληρες γωνιές μετασχηματισμένες σε αποχωρητήρια. Μία πόλη – φάντασμα με κτήρια άδεια κουφάρια, ξενοίκιαστα. Με μία εξαιρετικά απωθητική εικόνα για τον επισκέπτη και τον τουρίστα. Μπροστά σε όλα αυτά, οι πολυπληθείς Υπηρεσίες του Δήμου και οι δομές του μοιάζουν ανήμπορες να ανταποκριθούν στα προβλήματα, μοιάζουν ανεπαρκείς να περιορίσουν τη γενικότερη εξαθλίωση. Τί μπορεί να κάνει μπροστά σε όλα αυτά ένας Δήμαρχος με τις καλύτερες προθέσεις, έχοντας μόνο εργαλείο μία γραφειοκρατία της παρακμής; Περιορισμένα πράγματα, είναι η απάντηση. Η μόνη διέξοδος για το Δήμαρχο και την Τοπική Αυτοδιοίκηση της πόλης είναι να κινητοποιήσουν τις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, την Αθηναϊκή Κοινωνία. Να κινητοποιήσει την κρατική γραφειοκρατία και υπαλληλοκρατία, το μεγάλο συνένοχο αυτής της κατάστασης. Οι μοναδικοί σύμμαχοι που μπορεί να έχει ο κ. Καμίνης και ο κάθε Δήμαρχος που θέλει να αφυπνίσει αυτή την πόλη είναι οι κοινωνικοί ακτιβιστές. Και η μόνη λύση που μπορεί να έχει είναι η σύμπραξη με όλους εκείνους που θέλουν και μπορούν να αγωνιστούν για να αλλάξει η πόλη. Εκατοντάδες Οργανώσεις προσφέρουν έμπρακτη βοήθεια στους άστεγους, τους ναρκομανείς, τους μετανάστες, σε όλες τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Αυτοί οι κοινωνικοί ακτιβιστές πρέπει όλοι να κληθούν και να λειτουργήσουν ως κίνημα για να αλλάξει η ατζέντα και οι προτεραιότητες της πόλης. Για να σταματήσει η κατασπατάληση των ανθρώπινων πόρων. Αλλά και η σπατάλη των κοινοτικών πόρων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου που είναι διαθέσιμοι και ελάχιστα πιάνουν τόπο με τον τρόπο που τους διαχειρίζεται η κρατική γραφειοκρατία. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση οφείλει να ζητήσει σε συνέργεια με τις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών την άμεση απορρόφηση των διαθέσιμων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δημιουργώντας η ίδια μία ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή.
Ν.Σ.: Εκτιμάτε ότι είναι ώριμες οι συνθήκες για μία τέτοια μεγάλη πρωτοβουλία που αλλάζει επί της ουσίας τα δεδομένα και την ίδια τη λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα; Μήπως είναι υπερβολικός αυτός ο στόχος;
Β.Τ.: Η κρίση κάνει ρεαλιστικότερους αυτούς τους στόχους γιατί είναι ισχυρή η πίεση της ανάγκης και πολύς ο κόσμος που έχει «ξεβολευτεί». Νομίζω δε, ότι έχουν ωριμάσει και από την πλευρά τους οι Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και μπορούν να θέσουν, με επάρκεια και σχετική τεκμηρίωση, ζητήματα ολιστικής προσέγγισης και (συνολικής) αντιμετώπισης του παρακμιακού αυτού φαινομένου. Εξάλλου, με τις προτάσεις που καταθέτουμε δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό. Αντιθέτως, πρόκειται για πρακτικές που εφαρμόζονται εδώ και χρόνια σε πολλές πρωτεύουσες της Ευρώπης. Στο σημείο αυτό, θα ήταν σκόπιμο να επισημανθεί επίσης, ότι ο Κοινωνικός Ακτιβισμός είναι μεταξύ άλλων και μία βασική παράμετρος της συμμετοχικής δημοκρατίας στην αντιμετώπιση των προβλημάτων.
Ν.Σ.: Θεωρείτε ότι εκεί που δεν κατάφερε να αποδώσει πάντοτε τα αναμενόμενα η συνεργασία Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Κράτους, με ένα μηχανισμό υπαλλήλων και (υπο)δομών, μπορεί να φέρει αποτελέσματα ο εθελοντικός κοινωνικός ακτιβισμός;
Β.Τ.: Πάντοτε στην ιστορία ο εθελοντισμός και ο ακτιβισμός, η έμπρακτη, δηλαδή, συμμετοχή στην άρση ή τη βελτίωση μιας κατάστασης ήταν η κινητήρια δύναμη αλλαγών και ριζικών ανατροπών. Γιατί «Κοινωνικός Ακτιβισμός» σημαίνει πρώτα απ’ όλα συνειδητοποίηση του αγώνα και της προσφοράς για να αλλάξει μια μη επιθυμητή κατάσταση. Σημαίνει ότι κάποιος είναι διατεθειμένος να επωμιστεί το κόστος αυτής της διαδικασίας προσφέροντας είτε ελεύθερο χρόνο είτε χρήμα είτε τεχνογνωσία. Σημαίνει, επίσης, εξειδικευμένη γνώση και βούληση για το πώς αλλάζουν τα πράγματα. Και είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσει μία κοινωνία τις κατεστημένες νοοτροπίες και τη διαφθορά της γραφειοκρατίας. Σημαίνει ακόμα, ανθρώπινα δικαιώματα, δικαιώματα του πολίτη, αλλά και πάλη για να εκφραστούν. Υπό αυτή την έννοια, μπορεί να γίνει κινητοποίηση των ανθρώπινων πόρων για τις καλές πρακτικές και να επιτευχθεί η βέλτιστη αξιοποίησή τους κάτω από τον αυστηρό κοινωνικό έλεγχο. Διότι μόνο ένας έλεγχος μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικός. Κι αυτός δεν είναι ούτε ο αστυνομικός, ούτε ο νομικίστικος έλεγχος των δημοσίων υπαλλήλων. Ο πιο ουσιαστικός έλεγχος είναι ο ηθικός και κοινωνικός έλεγχος των πολιτών που δεν αφήνει περιθώρια διαφυγής σε παρακμιακές λειτουργίες. Συνεπώς, η αποτελεσματική διαχείριση ανθρώπινων πόρων στο επίπεδο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μπορεί να επιτευχθεί με συνέργειες και την οριζόντια συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών.
Ν.Σ.: Πιστεύετε, δηλαδή, ότι η οριζόντια συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών μπορεί να βελτιώσει τόσο θεαματικά τη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων;
Β.Τ.: Ασφαλώς. Η οριζόντια συνεργασία μπορεί να προκαλέσει μία δημιουργική αναδιάταξη των πόρων δίνοντας νόημα στην κοινή προσπάθεια, προσφέροντας το κίνητρο και την προοπτική στον πολίτη που συμμετέχει να αναδείξει τις δυνατότητες και τις αρετές του με βάση την ηθική ανταμοιβή αλλά και την προοπτική μίας Πολιτείας που προσφέρει ανταποδοτικότητα στην προσφορά του. Και αυτό είναι που λείπει σήμερα. Ο πολίτης δεν πιστεύει ότι ακόμα και να κάνει κάτι καλό, η Πολιτεία θα του το ανταποδώσει. Αντίθετα, πιστεύει ότι η Πολιτεία στρεβλώνει τις αξίες και ανταποδίδει στο λουφαδόρο, στην αρπαχτή, στην πονηριά. Και σου λέει «Γιατί να είμαι εργατικός; Γιατί να είμαι εγώ το κορόιδο και να απολαμβάνουν οι προσποιούμενοι το δημόσιο συμφέρον;». Ο εθελοντικός και ο κοινωνικός ακτιβισμός σε αυτή την περίπτωση μπορούν να προκαλέσουν την αντιστροφή της φθίνουσας πορείας των δημόσιων πραγμάτων. Μπορούν να αφυπνίσουν και να ενεργοποιήσουν την κοινωνία δημιουργικά. Εξάλλου, ιστορικά αυτό έχει αποδειχθεί. Μετά από περιόδους μεγάλης παρακμής και κρίσης, η κινητοποίηση της κοινωνίας και ο εθελοντισμός, με την μορφή του πατριωτισμού ή άλλων μορφών, προκάλεσε μία νέα δημιουργική περίοδο. Στη σημερινή συγκυρία, δε λείπουν οι πόροι, φυσικοί, υλικοί και ανθρώπινοι. Λείπει η δημιουργική τους αξιοποίηση.
Ν.Σ.: Θέλετε να μας πείτε ότι με μία έννοια «λεφτά υπάρχουν» και απλώς οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις οδηγούν ή έστω επιτρέπουν (σ)την κακοδιαχείρισή τους;
Β.Τ.: Από τη στιγμή που πληρώνονται ακόμη οι δημόσιοι υπάλληλοι, υπάρχουν ακόμη επιδόματα για τους ανέργους, επιδοτείται ακόμη η κοινωφελής εργασία (από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο), βεβαίως μπορούμε να πούμε ότι πόροι ακόμα υπάρχουν, αλλά δεν υπάρχουν πόροι για σπατάλη. Και δε βλέπω το λόγο γιατί αυτοί οι άνθρωποι που πληρώνονται για την εργασία τους να μην αποδίδουν αντίστοιχα. Δε βλέπω το λόγο γιατί στο δημόσιο τομέα, από μεγάλη μερίδα των υπαλλήλων, παραβιάζεται ακόμη περισσότερο σήμερα το ωράριο εργασίας και η απόδοσή τους είναι ελάχιστη. Δε βλέπω το λόγο γιατί κάποιοι να έχουν ακόμα στο μυαλό τους την απολεσθείσα ευημερία των δανεικών, την επίπλαστη οικονομία, την οικονομία της φούσκας και εξακολουθούν να διεκδικούν προνόμια προκαλώντας αντίστοιχα θύματα σε τομείς της οικονομίας που δεν απολαμβάνουν την προστασία του κράτους και των πολυεθνικών. Δηλαδή τους μικροεπαγγελματίες, τους αυτοαπασχολούμενους, τους ανέργους και τόσους άλλους. Για παράδειγμα, τα «λεφτά υπάρχουν» σε κάποιους φορολογικούς παραδείσους, στις περιβόητες λίστες, στους προνομιούχους των ΔΕΚΟ και του Δημοσίου και δεν υπάρχουν για τους κοινωνικά και οικονομικά αποκλεισμένους νεόπτωχους. Αλλά για να υπάρξουν και για αυτούς είναι προφανώς προϋπόθεση εάν όχι μία κοινωνική επανάσταση ή η λεγόμενη «Ελληνική Άνοιξη» που έρχεται, ο Κοινωνικός Ακτιβισμός για Κοινωνική Δικαιοσύνη.
Ν.Σ.: Πρόσφατα ήρθε στο φως της δημοσιότητας συγκεκριμένη πρόταση για την αντιμετώπιση του ζητήματος των μεταναστών και κοινωνικά ευάλωτων Ελλήνων που δοκιμάζονται από την οικονομική κρίση από τον εκατομμυριούχο επενδυτή George Soros. Πρόκειται για τη δημιουργία «οίκων αλληλεγγύης» σε άδεια δημόσια κτήρια που θα χρηματοδοτηθούν από ιδρύματα όπως το δικό του, και έρχεται από ένα πρόσωπο που συχνά αμφισβητούνται οι στόχοι και οι σκοποί του. Ποια η δική σας άποψη για τους «οίκους αλληλεγγύης»;
Β.Τ.: Είμαι από εκείνους που δεν πιστεύουν στις θεωρίες της συνομωσίας που μπορούν να κρύβονται πίσω από μία μεγάλη εκστρατεία ανθρωπιστικής βοήθειας. Ενδεχομένως, αν αυτό συνέβαινε κρυφά, με κρυφούς χρηματοδότες και σε μικρή κλίμακα να είχε κάποια λογική βάση. Αλλά όταν λαμβάνει το χαρακτήρα μίας μεγάλης, ανοιχτής, ανθρωπιστικής βοήθειας που προκαλεί τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να χαράξουν μακροχρόνια πολιτική πάνω στο ζήτημα της αντιμετώπισης των μεταναστών και των νεόπτωχων, δε μπορεί να κατηγορηθεί ως σχέδιο συνομωσίας. Γιατί εμμέσως θα έπρεπε να κατηγορήσουμε και τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης όταν ενδίδουν σε τέτοιες πρωτοβουλίες και δεν έχουμε τίποτα καλύτερο και αποδοτικότερο σε αυτό τον πλανήτη στο επίπεδο της κοινωνικής πολιτικής από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τώρα, εάν κάποιοι πλούσιοι, μεγαλοεπενδυτές όπως ο Soros, ο Bill Gates, κ.ά. επενδύουν στην εικόνα και την υστεροφημία τους στο επίπεδο της ανθρωπιστικής βοήθειας, δεν είναι ιστορικά αποδεκτό να κάνουμε δίκη προθέσεων. Με αυτό τον τρόπο, θα έπρεπε να καταδικάσουμε και όλους τους εθνικούς ευεργέτες, τον Ζάππα, το Συγγρό, το Βαρβάκη, το Νιάρχο, τον Ωνάση και τόσους άλλους, που έκαναν μεγάλες περιουσίες ως μεγαλέμποροι και καπιταλιστές, αλλά στο τέλος άφησαν σημαντικά κληροδοτήματα για το ελληνικό κράτος και την κοινωνική πρόνοια. Μας λένε συχνά οι εθνικιστές ότι ο Soros δεν είναι Έλληνας. Και μάλιστα λένε ότι είναι Εβραίος και υποστηριχτής της Ανοιχτής Κοινωνίας της Παγκοσμιοποίησης. Η ουσιαστική απάντηση σε αυτή την τοποθέτηση μπορεί να είναι μόνο ορθολογική. Η Παγκοσμιοποίηση υπάρχει και θα εξελίσσεται με τον Soros και χωρίς τον Soros. Αυτή είναι η αντικειμενική φορά των πραγμάτων και δεν ανατρέπεται με το να ντυθεί κανείς Τσολιάς ή Μπουμπουλίνα και από την άλλη να βρίζει τους δανειστές και εναγωνίως να περιμένει την επόμενη δόση από αυτούς για να πληρώσει τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων. Ας δούμε το ζήτημα λοιπόν, ρεαλιστικά. Τους οίκους αλληλεγγύης θα έπρεπε να τους έχει προτείνει η Ελληνική Πολιτεία, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο Δήμος Αθηναίων, τα ελληνικά ευαγή ιδρύματα. Δυστυχώς, δεν το πρότεινε μόνο ο Soros, αλλά έχει και τη δυνατότητα να το προσφέρει. Μπορούμε να αρνηθούμε αυτή τη βοήθεια προσφέροντας ξύλο στους μετανάστες και καταπάτηση στα ανθρώπινα δικαιώματα των αναξιοπαθούντων και όχι μόνο. Μπορούμε να αρνηθούμε αυτή τη βοήθεια και να αφήσουμε αβοήθητους στο περιθώριο τους άστεγους, τους φτωχούς και κατατρεγμένους και να τους ταΐζουμε εθνική υπερηφάνεια. Ας επιλέξουμε.
Ν.Σ.: Από τα λεγόμενά σας μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι ο «Κοινωνικός Ακτιβισμός» δεν έρχεται σε αντίθεση με όσα πρεσβεύει το Ίδρυμα «Ανοιχτή Κοινωνία» που διοικεί ο κ. Soros;
Β.Τ.: Είναι προφανές ότι ο κοινωνικός ακτιβισμός που γίνεται με πρωτοβουλία των ίδιων των πολιτών προϋποθέτει την ανοιχτή κοινωνία και όχι τα κλειστά, ολιγαρχικά πολιτικά συστήματα, που απαγορεύουν τις πρωτοβουλίες των πολιτών. Και η ανοιχτή κοινωνία κατακτιέται, διευρύνεται και γίνεται πιο ανεκτική και αλληλέγγυα μέσα από την ελεύθερη δράση των κοινωνικών ακτιβιστών. Μέσα από τη δυνατότητα οριζόντιας οργάνωσης και επικοινωνίας όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε διακρατικό επίπεδο. Και θα πρέπει να παραδεχτούμε είτε το έχουμε συνειδητοποιήσει είτε όχι ότι λειτουργούμε μέσα στους θεσμούς μιας διακρατικής οντότητας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα κινήματα και οι εκστρατείες αλληλεγγύης δε γίνεται να έχουν εθνικά σύνορα. Μπορεί να εστιάζονται εκεί που υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη αλλά η αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών διαφορετικών χωρών είναι κίνηση προς τα εμπρός. Κι εδώ πρέπει να θυμίσουμε ότι τα μεγαλύτερα κινήματα αλληλεγγύης είχαν κάποτε διεθνή χαρακτήρα. Ο Χριστιανισμός εξάλλου, ως κίνημα αλληλεγγύης στην πρώιμη ιστορική του φάση βρήκε έδαφος στο πλαίσιο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που ως γνωστόν ήταν μια υπερεθνική οντότητα.
Ν.Σ.: Κατά την εκτίμησή σας, ο τρόπος και οι μέθοδοι αντιμετώπισης των προβλημάτων μίας πόλης, και ειδικά της Αθήνας που συσσωρεύει σειρά επίπονων και δυσεπίλυτων γρίφων, μπορεί να είναι μεταξύ άλλων και ζήτημα ιδεολογικής προσέγγισης;
Β.Τ.: Σαφέστατα είναι και ζήτημα ιδεολογικής προσέγγισης. Οι ιδεολογίες μπορούν να «σπρώξουν» τα πράγματα μπροστά, να βελτιώσουν τις συνθήκες ή να οδηγήσουν στην οπισθοδρόμηση. Οι ιδεολογίες επιδρούν, θα έλεγα καταλυτικά, όπως και οι τεχνολογίες, στην εξέλιξη μιας κοινωνίας. Η ιδεολογική προσέγγιση έχει σχέση με την οργανωτική κουλτούρα μιας Πολιτείας. Και η οργανωτική κουλτούρα έχει σχέση με τη βέλτιστη ή μη αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων. Μία παρακμιακή καταναλωτική κουλτούρα οδηγεί αναπόφευκτα στην υποβάθμιση των ανθρώπινων πόρων και αυτό ακριβώς υφιστάμεθα σήμερα. Μία οργανωτική κουλτούρα με παραγωγικές και δημιουργικές αξίες είναι το ζητούμενο για την επανεκκίνηση όχι μόνο της οικονομίας, αλλά και της κοινωνικής ανάπτυξης. Αυτά τα ζητήματα τα θέτει επί τάπητος ο κοινωνικός ακτιβισμός στην πόλη.
Ν.Σ.: Ο «Κοινωνικός Ακτιβισμός» μπορεί να συνεισφέρει στην αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεργίας;
Β.Τ.: Η αλληλεπίδραση του Κοινωνικού Ακτιβισμού με την Κοινωνική Οικονομία και τη μέγιστη αξιοποίηση της δημιουργικότητας των πολιτών, δημιουργεί νέες ευκαιρίες για κοινωνικές επιχειρήσεις, αυτοαπασχόληση, αλληλέγγυο εμπόριο και επομένως συμβάλλει στην αντιμετώπιση της ανεργίας. Εξάλλου, ανάλογες πρακτικές επιχειρούμε να αναδείξουμε και μέσω της «Social Activism Αθηνών».
