Εστέρ Ντιφλό: Κρυφά χαρτιά για βιώσιμες μεταρρυθμίσεις Η αλήθεια για τη φτώχεια κρύβεται πίσω από τους αριθμούς

Αναδημοσίευση από τα ΝΕΑ

nea

Το 2008 συμπεριλήφθηκε στους 100 σημαντικότερους στοχαστές του πλανήτη (στην 91η θέση). Η Εστέρ Ντιφλό είναι καθηγήτρια των Οικονομικών της Ανάπτυξης στο αμερικανικό ΜΙΤκαι εκπροσωπεί ένα επιστημονικό ρεύμα, το οποίο επιδιώκει να εφαρμόσει μια πλουραλιστική ανάγνωση των οικονομικών φαινομένων.

Στις εργασίες και στις μελέτες της χρησιμοποιεί εμπειρικές έρευνες για να περιγράψει τι κρύβεται πίσω από τους αριθμούς. Αρχικά υπήρξε μαθήτρια και στη συνέχεια ισότιμη συνεργάτιδα των γνωστών καθηγητών Τζέφρι Σαξ και Αμπιτζίτ Μπανερτζί του ΜΙΤ, οι οποίοι θεωρούνται και ιδρυτές των Οικονομικών της Ανάπτυξης. Το 2008 έδωσε μια σειρά μαθημάτων στο College de France με τίτλο «Η πάλη κατά της φτώχειας», τα οποία εκδόθηκαν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις. Το «Γνώση εναντίον φτώχειας» αποτελεί τη συνέχεια αυτών των μαθημάτων που δόθηκαν στο ίδιο κολέγιο.

Αγώνας κατά της φτώχειας σημαίνει αγώνας για τη δημιουργία όλων των απαραίτητων προϋποθέσεων ώστε να μπορούν όλοι οι άνθρωποι να εκδηλώνουν τις πραγματικές τους δυνατότητες, εξηγεί η Ντιφλό, παραπέμποντας στον Αμάρτια Σεν. Για να μπορεί να γίνει αυτό θα πρέπει όλοι να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και στις βασικές υπηρεσίες Υγείας. Για τη συγγραφέα δεν υπάρχουν έτοιμες μαγικές λύσεις για την καταπολέμηση της φτώχειας στον αναπτυσσόμενο Τρίτο Κόσμο. Υπάρχει όμως ένα υπερόπλο, το οποίο και δεν χρησιμοποιείται. Αυτό είναι η γνώση για τα δεδομένα που οδηγούν στη φτώχεια. Αν και για την καταπολέμηση της φτώχειας θεωρεί απαραίτητο στοιχείο τη συνδρομή του κράτους, αν και πιστεύει ότι μια δημοκρατική διακυβέρνηση προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες στην πάλη κατά της φτώχειας, η Ντιφλό δεν παύει να προειδοποιεί πως ακόμη και οι καλύτερες προθέσεις χάνονται στα δάση της άγνοιας και της διαφθοράς. Ετσι, παρότι μια δημοκρατική και καλή διακυβέρνηση είναι πρωταρχικής σημασίας στην πάλη κατά της φτώχειας, η καταπολέμηση της φτώχειας είναι εξίσου ουσιώδης για να υπάρξει καλή και δημοκρατική διακυβέρνηση.

Οταν όμως μιλάμε για καταπολέμηση της φτώχειας, εννοούμε κυρίως την πρόσβαση όλων στα αγαθά της εκπαίδευσης και της Υγείας. Η συγγραφέας παρακολουθεί την πορεία και τις ελλείψεις των εκπαιδευτικών συστημάτων. Ελλείψεις που αφορούν τη μη εγγραφή των παιδιών στα σχολεία, τη διακοπή των σπουδών, την ανεπάρκεια των μαθημάτων και των δασκάλων. Εδώ εξετάζει μορφές πάλης κατά αυτών των ελλείψεων, όπως είναι η επιδότηση του σχολείου, οι πληρωμές προς τους γονείς ή τους μαθητές. Επισημαίνει, επικαλούμενη και μελέτες μεταξύ ομάδων ελέγχου και ομάδων πιλότων στις οποίες δίνονται διαφορετικά κίνητρα, π.χ. για τη συμμετοχή στην εκπαίδευση, ότι τέτοιες παραδοσιακές προσεγγίσεις δεν προσέχουν σημαντικά θέματα, όπως είναι η ενθάρρυνση της σχολικής συμμετοχής με άλλα μέσα πέραν των επιδοτήσεων. Δεν προτείνει βεβαίως την κατάργηση των κοινωνικών μεταβιβαστικών πληρωμών, αλλά τον εμπλουτισμό των οικονομικών παρεμβάσεων με δράσεις ποιοτικές, οι οποίες στηρίζονται στη γνώση της κατάστασης και των αναγκών των ομάδων στις οποίες παρεμβαίνουν οι παράγοντες για την καταπολέμηση της φτώχειας.

Την ίδια γραμμή ακολουθεί η Ντιφλό και στην περιγραφή και ανάλυση των φαινομένων που αφορούν τα προβλήματα στην Υγεία. Εδώ θεωρεί, πάντα στηριζόμενη σε μελέτες, ότι τα συστήματα δεν μπορούν να εφαρμοσθούν, αν δεν αξιολογούνται οι συμπεριφορές των ανθρώπων που καλούνται να τα εφαρμόσουν. Εξετάζει τους λόγους για τους οποίους, π.χ., οι νοσοκόμες δεν προσέρχονται στην εργασία τους ή τους λόγους για τους οποίους οι φτωχοί δεν καταφεύγουν στα δημόσια συστήματα Υγείας αλλά στους κομπογιαννίτες γιατρούς. Την ίδια μέθοδο εσωτερικής αποδόμησης ακολουθεί, όταν αμφισβητεί την επάρκεια του συστήματος των μικροπιστώσεων προς τους πολύ φτωχούς.

Το συμπέρασμά της είναι ότι καμία ιεραρχία δεν μπορεί να επιβάλει καμία βιώσιμη μεταρρύθμιση, αν δεν υπάρξουν κίνητρα για την κινητοποίηση των ίδιων των χρηστών και δεν εξασφαλιστεί η δική τους συμμετοχή στη βελτίωση των υπηρεσιών. Συμμετοχή την οποία αποθαρρύνει η διαφθορά των συστημάτων. Διαφθορά η οποία προκύπτει από τη στιγμή που η κατανομή των δημόσιων αγαθών σκοντάφτει στην καταστρατήγηση των κανόνων διανομής εκ μέρους των δημόσιων υπαλλήλων ή των πολιτικών προσώπων για την αποκόμιση προσωπικού οφέλους.

Το βιβλίο της Ντιφλό αποτελεί πολύτιμο οδηγό για καθέναν που ενδιαφέρεται να προχωρήσει πέρα από τις κοινοτοπίες περί κακών τραπεζών και διεφθαρμένων πολιτικών και υπαλλήλων. Για καθέναν που ενδιαφέρεται για τις αιτίες της φτώχειας και της διαφθοράς, οι οποίες βρίσκονται πέραν της απολιτικής ηθικολογίας.

Ρεπορτάζ: Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης