ΤΙΤΛΟΣ: Η ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ΚΡΙΣΕΩΝ
Συνέντευξη στη Μαρία Σ. Άνθη -Δημοσιογράφο
Βασίλης Τακτικός,
Συντονιστής ου Πανελλήνιου Παρατηρητηρίου
των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών
Ο Βασίλης Τακτικός γνώρισε την μετάβαση της εξέλιξης της δημοσιογραφίας από τις παραδοσιακές εφημερίδες μέχρι την είσοδο του διαδικτύου εργαζόμενος ως δημοσιογράφος.
Τα τελευταία χρόνια είναι συντονιστής του Πανελλήνιου Παρατηρητηρίου των Οργανώσεων της Κοινωνίας των πολιτών μας εκθέτει τις απόψεις του για το χώρο.
Ζώντας την Ελληνική πραγματικότητα της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης η δική του πρόταση ως απάντηση στη κρίση είναι η συνεργατικότητα και η κοινωνική οικονομία. Σήμερα, στο χώρο της επικοινωνίας μπορούν να συνεργάζονται πολλοί άνθρωποι από όλο τον πλανήτη, με έναν τρομερό αυτοματισμό, λόγω των νέων τεχνολογιών, του διαδικτύου και των νέων Μέσων ενημέρωσης. Τα νέα μοντέλα πληροφόρησης αναπτύσσουν και τα νέα μοντέλα δημοσιογραφίας σε ένα τοπίο περισσότερο απαιτητικό από παλαιότερα καθώς η παγκόσμια οικονομική κρίση επιβάλει νέες μεθόδους και τακτικές στη διάχυση της πληροφορίας και την επεξεργασία της είδησης. καθώς το διαδίκτυο είναι μια τεράστια τεχνολογική αλλαγή. Η κοινωνία των πολιτών παίζει σημαντικό ρόλο στην πολιτική την διοίκηση και στην επικοινωνία. Πολλές πληροφορίες που κάποιοι δεν θέλουν να έρθουν στην επιφάνεια τις αναδεικνύουν οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών. Κοινωνία πολιτών είμαστε όλοι για αυτό μπορούμε να μιλάμε παράλληλα με τη δημοσιογραφία ως επάγγελμα και για δημοσιογραφία πολιτών.!
Κε Τακτικέ υπήρξατε Δημοσιογράφος για πολλά χρόνια και σήμερα είσθε ο συντονιστής του Πανελλήνιου Παρατηρητηρίου των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών, θα ήθελα να μας πείτε πώς βλέπετε την Δημοσιογραφία σήμερα έτσι όπως έχει εξελιχθεί, δεδομένου ότι έχει καταργήσει ορισμένα στεγανά του υπήρχαν παλαιότερα ενώ βρισκόμαστε στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, που όμως αυτή η κρίση εμφανίζεται με την άνοδο των νέων τεχνολογιών κι έτσι έχουμε έναν πλουραλισμό στην ενημέρωση.
Ακριβώς! Μπορεί το επάγγελμα να είναι σε κρίση για πολλούς και διαφόρους λόγους αλλά η ενημέρωση επεκτείνεται και κυρίως μέσω του διαδικτύου. Η Δημοσιογραφία περνάει τις φάσεις εξέλιξης που περνάει και η ίδια η τεχνολογία των μέσων, ξεκινώντας από τις εφημερίδες του τυπογραφείου πριν δύο αιώνες, περάσαμε εδώ και ενάμιση αιώνα περίπου, το ραδιόφωνο και περίπου έναν αιώνα τηλεόραση. Όλα αυτά άλλαξαν άρδην σε κάθε φάση και τη διαμεσολάβηση που γινόταν πάντα μέσω των δημοσιογράφων. Το επάγγελμα γνώρισε την τελευταία του άνθηση πριν από περίπου εικοσιπέντε χρόνια στην Ελλάδα ενώ στις άλλες χώρες αυτό είχε γίνει πολύ νωρίτερα κι αυτό έγινε με το άνοιγμα της ελεύθερης ραδιοφωνίας και τηλεόρασης. Πολύς νέος κόσμος μπήκε στο επάγγελμα κι επίσης οι εταιρίες η δε αγορά κατανόησε και διαπίστωσε ότι η επικοινωνία ως αγαθό είναι πολύ σημαντική και για την εξέλιξη της οικονομίας. Άρα το επάγγελμα διευρύνθηκε και τώρα έχουμε μία αντίστροφη μέτρηση όχι λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης αλλά και της εξέλιξης των τεχνολογιών που προσφέρουν άλλες δυνατότητες στην επικοινωνία.
Στην προκειμένη περίπτωση, εννοείτε περισσότερο τον ερχομό του διαδικτύου, όσον αφορά αυτές τις άλλες δυνατότητες, όπου είναι μια επανάσταση στα Μέσα ενημέρωσης καθώς και στον τρόπο που εργάζονται πλέον οι δημοσιογράφοι
Ναι, φαίνεται ξεκάθαρα από όλα τα στοιχεία -όχι μόνος στην Ελλάδα- ότι οι εφημερίδες μειώθηκαν πάρα πολύ, αλλά υπάρχει και μία οροφή σε αυτό, δηλαδή σταμάτησαν να μειώνονται από ένα σημείο και πέρα γιατί παίζει έναν ρόλο πάντα η έντυπη δημοσιογραφία. Όπως και το βιβλίο δεν καταργείται επειδή υπάρχει το ηλεκτρονικό βιβλίο, πάντα θα υπάρχει ζήτηση, αλλά έχουμε οπωσδήποτε μια δραστική μείωση. Εκεί που γνωρίζουμε μια πολύ μεγαλύτερη κρίση είναι στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, όπου πλέον με το άνοιγμα του ίντερνετ τις αρθρογραφήσεις όλων και μάλιστα πολλές φορές ειδικών για κάθε χώρο, γιατί όπως γνωρίζετε, έχουμε και το κομμάτι δημοσιογραφίας που έχει την εξειδίκευση σε ειδικά πεδία. Οπότε εκεί το διαδίκτυο πέρασε απευθείας σε αυτούς που είναι ειδήμονες στο χώρο τους και που δρουν κοινωνικά, πολιτικά κ.τ.λ Έχουμε ιστοσελίδες σε όλα τα επίπεδα. Και βέβαια η επιτυχία εκεί, κρίνεται από το αποτέλεσμα. Από την επισκεψιμότητα.
Από τη στιγμή που υπάρχουν πολλά καλά μπλογκ ή ιστοσελίδες οι οποίες έχουν μεγάλη επισκεψιμότητα, αυτά σίγουρα περιορίζουν το επάγγελμα του δημοσιογράφου, το οποίο πρέπει να μετεξελιχθεί και αυτό, γιατί ποτέ δεν θα ξεπεραστεί η ανάγκη για έναν συντονισμό της επικοινωνίας είτε μέσα από ένα ηλεκτρονικό μέσο, είτε μέσα από ένα τηλεοπτικό μέσο. Ο δημοσιογράφος είναι πάντα το μέσο ανάμεσα στην εξουσία και τη κοινωνία είναι ο διαβιβαστής της μιας πληροφορίας και παραμένει όπως και σε μια πολιτική συζήτηση θα φωτίσει σημεία που χρειάζονται και θα τη διευθύνει.
Πώς κατά την άποψή σας πρέπει να είναι σήμερα ένας δημοσιογράφος στα εξελιγμένα όπως μας είπατε εσείς, Μέσα ενημέρωσης με την τεχνολογία αυτή. Πώς εργάζεται δηλαδή ένας δημοσιογράφος σήμερα σε σχέση με παλαιότερα;
Ο δημοσιογράφος σήμερα πρέπει να είναι πολύ πιο καταρτισμένος, σε σχέση με παλαιότερα για να μπορέσει να έχει δουλειά όπως εξάλλου και ο δημοσιογράφος της πρώτης περιόδου, της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης που έπρεπε να είναι διανοούμενος, να γνωρίζει πολλά, να είναι λογοτέχνης διότι το κοινό, διάβαζε τα καλά κείμενα και ο γραπτός λόγος είναι απαιτητικός. Έτσι και σήμερα για να παρακολουθήσει το κοινό κάποιο δημοσιογράφο πρέπει να είναι πολύ καλός και ποιοτικός. Δεν είναι η δημοσιογραφία που παίρνεις ένα ρεπορτάζ από οπουδήποτε ή γράφεις ένα κείμενο. Θα έλεγα ότι ο ρόλος του ρεπόρτερ περιορίζεται, ειδικά του ρεπόρτερ, γιατί ρεπόρτερ μπορεί να γίνει ο καθένας. Την κατάλληλη στιγμή που γίνεται ένα γεγονός μια κρίση, οτιδήποτε, σε χρόνο μηδέν έχει μεταδωθεί η είδηση στον αέρα μέσω του διαδικτύου ή από ένα απλό πολίτη που ήταν αυτόπτης μάρτυς και που μπορεί ακόμη να μεταφέρει μια άποψη και το έχουμε δει πολλές φορές στις ειδήσεις ότι σημαντικά γεγονότα τα φέρνουν στην επιφάνεια πολίτες που έχουν ανοιχτό το κινητό τους που γράφουν ένα μαίηλ κ.τ.λ Επομένως το επάγγελμα του ρεπόρτερ θα περιοριστεί, από την άλλη όμως μπορεί να δημιουργηθούν κοινότητες επικοινωνίας οι οποίες θα είναι απαιτητικές. Θα απαιτούν να γίνεται μια δημιουργική αφαίρεση των πολλών πληροφοριών ώστε να μην χάνει χρόνο ο αναγνώστης και να βρίσκει ακριβώς αυτά που θέλει, την ώρα που τα θέλει και να εξοικονομεί χρόνο. Δηλαδή ο δημοσιογράφος θα πρέπει να εξοικονομεί το χρόνο που χρειάζεται κάποιος για να γνωρίζει κάποιες πληροφορίες που τον ενδιαφέρουν.
Και να είναι και εξειδικευμένος όπως μας είπατε και προηγουμένως, αλλά όσον αφορά το χειρισμό των νέων μέσων, ο δημοσιογράφος σήμερα είναι εξοπλισμένος διαφορετικά από ότι ήταν παλαιότερα με ένα μολύβι, ένα χαρτί και ίσως και κάποια φωτογραφική μηχανή να είχε μαζί του. Σήμερα όμως με την ταχύτητα της εξέλιξης της τεχνολογίας δεν είναι μόνο δημοσιογράφος.
Νομίζω ότι δεν είναι μόνο δημοσιογράφος είναι και ο χειριστής της τεχνολογίας, αυτό συμβαίνει στο πενήντα τοις εκατό του πληθυσμού σήμερα να μπορούν να χειριστούν και τα ηλεκτρονικά Μέσα. Άρα δεν είναι το πρόβλημα τόσο τεχνολογικό όσο χρειάζεται γνώσεις, για να έχει μια συνθετική και αφαιρετική ικανότητα ο δημοσιογράφος ώστε να διευκολύνει το χρήστη, τον αναγνώστη να εξοικονομεί χρόνο.
Κε Τακτικέ, να το πούμε πιο απλά, κάνει περισσότερες δουλειές μαζί ο δημοσιογράφος σήμερα;
Η δουλειά του δημοσιογράφου σήμερα Θέλει, επεξεργασία, δημιουργική αφαίρεση. Ο δημοσιογράφος πλέον, είναι ο συντάκτης ύλης, αυτός που παίρνει τις πληροφορίες από πολλούς «ρεπόρτερ» και καταλήγει σε ένα κείμενο. Στις εφημερίδες έχουμε πολλές ειδικότητες και είχαμε πάντα ειδικότητες οι δε, ρεπόρτερ δεν είχαν την τελική ευθύνη ενός κειμένου, απλώς έφερναν την είδηση. Η είδηση τώρα έρχεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τους ίδιους τους πολίτες. Βεβαίως γίνονται και ειδικές αποστολές που πρέπει να υπάρχουν ρεπόρτερ, αλλά ένας μεγάλος όγκος των ειδήσεων έρχεται από τους πολίτες. Ένα μεγάλο μέρος των άρθρων γράφεται από πολίτες. Άρα, οι θέσεις εργασίας που χρειάζονται σήμερα, είναι δημοσιογράφοι ικανοί να κάνουν τη λεγόμενη δημιουργική αφαίρεση στο Μέσο ενημέρωσης. Να πετάνε το άχρηστο υλικό από τις ειδήσεις.
Εννοείται, να τις αξιολογήσουν και να τις διασταυρώσουν τις ειδήσεις;
Να τις διασταυρώσουν, να κάνουν τεκμηρίωση και να δώσουν ένα συμπυκνωμένο κείμενο ή ένα συμπυκνωμένο μήνυμα γιατί δεν χρειάζεται φλυαρία ο αναγνώστης, κουράζεται. Χρειάζεται ακόμη και να κάνουν και έρευνα πεδίου
Άρα ο δημοσιογράφος – έτσι όπως μας λέτε- καλείται να είναι ταυτοχρόνως και ο συντονιστής αυτών όλων.
Ταυτόχρονα μπορεί να αναπτυχθεί η δημοσιογραφία της έρευνας. Να είναι ερευνητής πεδίου, κάτι που ακόμα ενώ υπάρχει μεγάλη ανάγκη δεν υπάρχει ερευνητική δημοσιογραφία σε ικανοποιητικό βαθμό παρά μόνο στον εντυπωσιασμό. Υπάρχουν όμω τομείς της διοίκησης, της γραφειοκρατίας των κοινωνικών εξελίξεων που χρειάζεται έρευνα για να καταλήξεις σε ένα πόρισμα, σε μια άποψη. Αυτή η δημοσιογραφία, είναι πίσω ειδικά στην Ελλάδα. Χρειαζόμαστε πολύ περισσότερους ερευνητές, οι οποίοι γίνονται και απαραίτητοι σε μια νέα οικονομική εξέλιξη, γιατί η καλή πληροφορία, η συμπυκνωμένη πληροφορία, η σωστή διατύπωση διευκολύνει την επικοινωνία ανθρώπων που θέλουν να συνεργαστούν είτε στο χώρο της αγοράς είτε στο χώρο της διοίκησης του κράτους. Πρέπει να είναι καλά διατυπωμένα τα κείμενα για να μην χάνεται χρόνο στη μετάφραση που λέμε.
Κε Τακτικέ, σε περίοδο παρατεταμένης οικονομικής κρίσης πρέπει να υπάρχει μία συνεργατικότητα αυτό μας λέτε;
Ναι, συνεργατικότητα, συνθετικότητα. Να εξοικονομούμε χρόνο από τη συνεργασία να μην κάνουμε δηλαδή πράγματα τα οποία τα κάνουν παράλληλα άλλοι δέκα. Ο καθένας μπορεί να κάνει ένα κομμάτι δουλειάς και κάπου αυτά να συναντώνται και να αποτελούν μια σύνθεση. Χρειαζόμαστε δηλαδή περισσότερους διευθυντές ορχήστρας και να μην παίζει ο καθένας μόνος τους.
Τι προτείνεται σε έναν δημοσιογράφο που είναι ήδη άνεργος ή και σε άλλους που είτε ξεκινούν τώρα να βγαίνουν στο επάγγελμα είτε στην εργασία τους ζουν την οικονομική κρίση και ψάχνουν μια διέξοδο. Να ψάξουν το μοντέλο της κοινωνικής οικονομίας στη δημοσιογραφία, όπως γίνεται και σε πολλούς άλλους τομείς να εξετάσουν αυτό που έχει ήδη γίνει σε άλλες χώρες και σε μια μικρογραφία και στην Ελλάδα με την εφημερίδα των συντακτών, να εξετάσουν πώς λειτουργούν σήμερα τα σάϊτ οι Ιστοσελίδες, που είναι βιώσιμα και θα δούνε ότι αυτά λειτουργούν πλέον με μια λογική συνεργατισμού, συνεταιρισμού δηλαδή με μια λογική κοινωνικής οικονομίας. Και τα οποία εξοικονομούν και πόρους, ενώ ταυτόχρονα δεν κάνουν πολλές εξειδικεύσεις, αφού η πληροφορία ως έναν βαθμό έρχεται μέσα από την κοινωνία, έρχεται εθελοντικά. Έρχεται από την κοινωνία των πολιτών. Μπορεί η συντεχνία των πολιτικών και των συγκεντρωτικών Μέσων ενημέρωσης σήμερα, να θέλει να δώσει μια κατεύθυνση και μια μαζική κουλτούρα, έρχεται όμως η κοινωνία πολιτών που θέλει να κάνει διάχυση της πραγματικής γνώσης και πληροφορεί τον πολίτη. Στο εξωτερικό που είναι εξελιγμένη η επικοινωνία στο χώρο της κοινωνίας των πολιτών υπάρχουν πολύ σημαντικά κέντρα ενημέρωσης και ιστοσελίδες που πληροφορούν τον πολίτη. Άρα θέλουμε σήμερα περισσότερους δημοσιογράφους συντονιστές και ερευνητές περισσότερους από ότι θέλαμε στο παρελθόν.
