Η παγκόσμια επικοινωνία δεν είναι ασφαλώς νέο φαινόμενο. Υπάρχει εδώ και πολλούς αιώνες. Οι ιδέες του Ηράκλειτου και του Λάο Τσε είναι πολύ πιθανό ότι έρχονταν σε επαφή μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονταν. Μια ανακάλυψη που είχε σημασία και υπήρχαν οι συνθήκες για να διαδοθεί, για παράδειγμα ο τροχός ή άλλες τεχνογνωσίες, διαδίδονταν σε όλο τον γνωστό κόσμο. Ή από ακόμη παλιότερα ο ανιμισμός ως σύστημα αντιλήψεων για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση είχε παγκόσμια διάδοση για πολλές χιλιάδες χρόνια. Με ανάλογο τρόπο κάθε κατακτητής ήθελε να επεκτείνει την κυριαρχία του όσο το δυνατόν περισσότερο, αν ήταν δυνατό σε όλη τη γη.
Αυτή η επικοινωνία όπως καταλαβαίνουμε είχε πολύ αργούς ρυθμούς και επηρέαζε με τους ίδιους αργούς ρυθμούς και πολύ έμμεσα τη ζωή των ανθρώπων και τη διαμόρφωση των κοινωνιών. Η ανάπτυξη της επικοινωνίας ήταν ανάλογη με την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Στους νεότερους χρόνους η ανακάλυψη της τυπογραφίας ήταν αυτή που έδωσε τη μεγάλη ώθηση ώστε η γνώση να ξεφύγει από τα στενά όρια των λίγων μορφωμένων και της αριστοκρατίας και να γίνει κτήμα των πολλών. Προετοιμάζοντας με αυτό τον τρόπο την αναγέννηση και στη συνέχεια τον διαφωτισμό και την αλλαγή των κοινωνιών του μεσαίωνα.
Τις δύο με τρεις τελευταίες δεκαετίες, η παγκόσμια επικοινωνία έχει επιταχυνθεί με απίστευτους για τα ιστορικά δεδομένα χρόνους. Αυτό είναι αποτέλεσμα των ψηφιακών τεχνολογιών στις επικοινωνίες, που δημιούργησαν τα κινητά τηλέφωνα, το διαδίκτυο, αποτελώντας τη βάση πολλαπλών δικτύων διασύνδεσης των ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη, για τη μεταφορά λόγου, ήχου και εικόνας, που ξεπέρασαν κατά πολύ τις δυνατότητες που είχε προσφέρει η ανακάλυψη του τηλεφώνου, της μετάδοσης εικόνας με την τηλεόραση κλπ, που με τη σειρά τους είχαν ξεπεράσει κατά πολύ τις δυνατότητες που είχε προσφέρει στη μετάδοση πληροφοριών η ανακάλυψη της τυπογραφίας.
Κάθε τέτοια μεγάλη αλλαγή στις δυνατότητες μετάδοσης της πληροφορίας οδηγούσε σε νέο επίπεδο την ενοποίηση του πλανήτη, τη συνειδητοποίηση της κοινής μοίρας όλων όσων τον κατοικούν. Επειδή ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον μπορεί και ενσωματώνει την διαθέσιμη γνώση. Η μετάδοση της πληροφορίας κάνει κοινωνούς της γνώσης πολύ περισσότερους ανθρώπους, αυξάνει το συνολικό απόθεμα γνώσεων που είναι διαθέσιμο σε πολύ περισσότερους ανθρώπους, δημιουργώντας μία θετική ανατροφοδότηση, που αυξάνει και την ατομική κατανόηση αλλά και τη συνολική της ανθρωπότητας.
Ιστορικά έχουμε δει ότι με την κατάκτηση κάθε νέου επιπέδου γνώσης και των νέων δυνατοτήτων μετάδοσης της πληροφορίας, αυτό είχε στη συνέχεια επιπτώσεις όχι μόνο στην εξέλιξη των τεχνικών δυνατοτήτων και της παραγωγής αλλά και στις κοινωνικές συγκροτήσεις, οδηγώντας, όχι αμέσως φυσικά και σε μεγάλες κοινωνικές αλλαγές σαν αποτέλεσμα της συσσώρευσης νέας γνώσης από μεγάλα σύνολα ανθρώπων. Την ανακάλυψη της τυπογραφίας την ακολούθησε η διάδοση της αναγέννησης και στη συνέχεια ο διαφωτισμός και η βιομηχανική επανάσταση, που άλλαξαν τη μορφή των κοινωνιών.
Στην αρχή μιας τέτοιας αλλαγής βρισκόμαστε σήμερα και κινητήρια δύναμή της είναι η επανάσταση στις ψηφιακές τεχνολογίες. Τις συνέπειες που θα έχει στην αλλαγή των κοινωνιών δεν μπορούμε να τις προβλέψουμε, ίσως μόνο να διακρίνουμε κάποιες τάσεις. Ο λόγος είναι ότι αυξάνονται παράλληλα και οι παράγοντες που μπορούν να παρέμβουν στις εξελίξεις, αυξάνοντας την τυχαιότητα σε ένα σύστημα ήδη μεγάλης τυχαιότητας όπως είναι η ανθρώπινη κοινωνία. Μια παγκόσμια διασύνδεση, με όλες τις επιμέρους εθνικές, πολιτιστικές, ταξικές κλπ αντιθέσεις, που πολλές από αυτές σε συνθήκες κρίσης περιμένουμε να οξυνθούν, που όλες αυτές θα εκφράζονται σε μια αλληλοσύνδεση σε πολύ ευρύτερα πλαίσια απ’ ότι μέχρι τώρα.
Όμως κάποιες μεγάλες κοινωνικές επιπτώσεις που οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην έκρηξη των επικοινωνιών τις τελευταίες δεκαετίες, τις βλέπουμε να εκτυλίσσονται ήδη μπροστά μας.
Για παράδειγμα εδώ και δυό δεκαετίες ζούμε την μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμών που έχει γίνει ποτέ σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, από τις φτωχές χώρες της Ανατολής και του Νότου, προς τις πλούσιες ανεπτυγμένες της Δύσης και του Βορά. Αυτό το παγκόσμιο μεταναστευτικό φαινόμενο είναι αποτέλεσμα κυρίως των νέων τεχνολογιών και της ενοποίησης του πλανήτη, ενοποίηση οπτική, ακουστική, γνώσης κλπ. Δηλαδή οι κάτοικοι των πιο καθυστερημένων οικονομικά περιοχών του πλανήτη δεν χειροτέρεψαν οικονομικά τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Πριν ήταν και χειρότερα. Αυτό που τους έλειπε ήταν η σαφής γνώση της ανισότητάς τους σε σχέση με τις πιο ανεπτυγμένες χώρες και το βιοτικό επίπεδο εκεί. Με την τηλεόραση το είδανε, με τα κινητά μπορούν και μιλάνε με αυτούς που ήδη βρίσκονται αλλού και προτιμούν να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για να αναζητήσουν μια καλύτερη μοίρα. Πριν, απλά δεν ξέρανε, τώρα ξέρουν. Η οικονομική εκμετάλλευση αυτών των ανθρώπων ώστε να συμπιεσθούν οι αμοιβές των εργαζομένων στις ανεπτυγμένες χώρες αποτελεί δευτερεύουσα δυνατότητα που προέκυψε από την πρώτη.
Οι πρόσφατες εξεγέρσεις στις Αραβικές χώρες είχαν σαν κινητήρια δύναμη τους νέους, αυτούς δηλαδή που έχουν γνώση των νέων τεχνολογιών και τις χρησιμοποιούν και γίνονται γνώστες του παγκόσμιου γίγνεσθαι και δεν μπορούν να ανεχθούν ανελεύθερες και δεσποτικές μορφές εξουσίας. Ο δρόμος τους θα είναι δαιδαλώδης μιας και σ’ αυτές τις αλλαγές μπλέκονται ένα σωρό άλλοι παράγοντες και κυρίως το συντηρητικό φορτίο αυτών των κοινωνιών.
Δεν μπορούμε να μη δούμε ότι και στην κατάρρευση των χωρών του σοβιετικού μπλοκ έπαιξε ρόλο η ανεπτυγμένη επικοινωνία με την Δυτική Ευρώπη και η διαπίστωση της διαφοράς τους στα καταναλωτικά αγαθά, ελευθερίες κλπ.
Η παγκόσμια διακίνηση των προϊόντων του χρήματος με αστραπιαίες ταχύτητες έγινε δυνατή χάρη στις νέες τεχνολογίες, όπου η έλλειψη κανόνων βρήκε απροετοίμαστες τις εθνικές κυβερνήσεις με αποτέλεσμα οι χρηματοπιστωτικές φούσκες να διογκωθούν υπέρμετρα και να μη μπορούν να τις ελέγξουν και να προστεθεί και αυτός ο παράγοντας στον παγκόσμιο χαρακτήρα της κρίσης.
Η ανισόμετρη ανάπτυξη και οι συνεχείς ανακατατάξεις, παίρνουν σήμερα επιταχυνόμενο χαρακτήρα. Υπάρχει πολύ μεγαλύτερη κινητικότητα στον ανταγωνισμό των επιχειρήσεων. Μια επιχείρηση ακόμη και μικρή, μπορεί σήμερα πολύ ευκολότερα να κινηθεί στις παγκόσμιες αγορές και να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό μεγαλύτερων επιχειρήσεων.
Αλλά και ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, της μεταφοράς της πληροφορίας, κεφαλαίων, αναζήτησης επενδύσεων σε όποια γωνιά του πλανήτη κρίνονται επικερδείς, έχουμε μεγάλες ανακατάξεις και στην παγκόσμια οικονομία. Χώρες, όπως η Κίνα και όχι μόνο, που στην αρχή αντιμετωπίσθηκαν σαν τόποι μαζικών επικερδών επενδύσεων λόγω του φτηνού εργατικού δυναμικού τους και με μελλοντικό στόχο να γίνουν καταναλωτές αυτών των προϊόντων, κατάφεραν να συσσωρεύσουν κεφάλαια, να αφομοιώσουν πρωτοπόρες τεχνολογίες και να μετατραπούν σε πανίσχυρους εξαγωγείς προϊόντων αλλά και κεφαλαίου και να απειλούν με τις φτηνότερες τιμές, την συνεχώς αναπτυσσόμενη ποιότητα των προϊόντων τους, τις οικονομίες των μέχρι τώρα κυρίαρχων οικονομικά και πολιτικά χωρών της Δύσης.
Αυτό αποτελεί έναν καθοριστικό παράγοντα που επιδεινώνει τη θέση των εργαζομένων στις ανεπτυγμένες χώρες, μιας και οι αλλαγές που γίνονται για την αντιμετώπιση αυτού του ανταγωνισμού, είναι, για την ώρα τουλάχιστον, στην κατεύθυνση της συρρίκνωσης των αμοιβών και του κοινωνικού κράτους. Μεγάλα τμήματα εργαζομένων ξεπερνιούνται τεχνολογικά ή μπορούν να αντικατασταθούν από άλλους φθηνότερους σε άλλες χώρες.
Ιστορικά και σε παγκόσμιο επίπεδο, θα έλεγε κανείς ότι είναι δίκαιο που βελτιώνεται η θέση μεγάλων τμημάτων πληθυσμού σε χώρες που μέχρι τώρα ήταν σε πολύ χειρότερη οικονομική θέση, αλλά αυτό δεν παύει να έχει για την ώρα τουλάχιστον, επώδυνες επιπτώσεις με την οικονομική κρίση στις πιο ανεπτυγμένες χώρες. Η κρίσης έχει σχέση και με τον χαρακτήρα του καπιταλισμού και την κυρίαρχη μορφή του τις τελευταίες δεκαετίες, ακόμη και με το ότι η Δύση στον ανταγωνισμό της με το σοβιετικό μπλοκ προώθησε σε μεγάλο βαθμό την κυκλοφορία πλασματικού χρήματος με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν πολλές “φούσκες”, αλλά τα στοιχεία που δίνουν στη σημερινή κρίση τον χαρακτήρα της, έχουν σχέση με τους νέους ανταγωνισμούς με τις ανερχόμενες οικονομικές δυνάμεις, που είναι αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης στην οποίαν η ψηφιακή και επικοινωνιακή επανάσταση έπαιξαν καθοριστικό ρόλο.
Περιορισμοί στη διακίνηση κεφαλαίων και αγαθών ώστε οι ανεπτυγμένες χώρες να περιορίσουν αυτές τις αλλαγές, προτείνονται σαν λύσεις, με αμφίβολη όμως ρεαλιστικότητα και αποτελεσματικότητα. Πιο ρεαλιστικό είναι η θέσπιση κανόνων, που μέχρι σήμερα σχεδόν απουσιάζουν.
Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, παρ’ όλη την ανάπτυξη της παγκόσμιας αλληλοσύνδεσης, βλέπουμε να οξύνονται οι εθνικές αντιθέσεις, τα έθνη οχυρώνονται και διεκδικούν το μερίδιό τους ή όσο το δυνατό μεγαλύτερο μερίδιο σ’ αυτή την ανακατανομή, αυξάνοντας τους κινδύνους νέων συρράξεων. Όπως αυξάνονται και οι κίνδυνοι για συγκρούσεις στο εσωτερικό της κάθε χώρας από την υποβάθμιση της θέσης μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού τους. Ο πειρασμός για αυταρχικές μορφές διοίκησης στο όνομα της αντιμετώπισης της κρίσης και της αποτελεσματικότερης οργάνωσης της οικονομίας, θα είναι μεγάλος, βάζοντας σε κίνδυνο τις κατακτήσεις του διαφωτισμού. Εξ άλλου οι ανερχόμενες οικονομικές δυνάμεις σήμερα έχουν τέτοια χαρακτηριστικά.
Για τη χώρα μας τα πράγματα είναι δραματικά, κινδυνεύει να βρεθεί σε πολύ υποβαθμισμένη θέση στη νέα παγκόσμια διάταξη και πρέπει να πάρει ιδιαίτερα μέτρα για να μπορέσει να σταθεί στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Οι εξελίξεις στη χώρα μας με την απειλή μετάδοσης της κρίσης με την μορφή ντόμινο σε πολλές άλλες χώρες, δείχνει και από μια άλλη πλευρά, την στενή αλληλεξάρτηση του κόσμου μας.
Ταυτόχρονα όμως έχουμε μια σειρά αλλαγών που μόνο θετικές μπορεί να τις χαρακτηρίσουμε.
Η παγκόσμια υπερ-επικοινωνία, δημιουργεί σήμερα με ταχείς ρυθμούς και μια νέα παγκόσμια συνείδηση που αυξάνει συνολικά και το παγκόσμιο απόθεμα γνώσης αλλά και πολύ ευκολότερα αυτό το παγκόσμιο απόθεμα γίνεται κτήμα πολύ περισσότερων ανθρώπων. Και όσο οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με μεγαλύτερη ποσότητα πληροφοριών και γνώσης τόσο και μεγαλύτερες δυνατότητες αποκτούν. Σήμερα ένας νέος σε ένα χωριό της Ινδίας για παράδειγμα, έχει περίπου τις ίδιες δυνατότητες για πρόσβαση σε πληροφορίες με έναν νέο σε μια Ευρωπαϊκή πόλη. Κάθε δικτυωμένος χρήστης υπολογιστή είναι δυνητικά κάτοχος του συνόλου των ανθρωπίνων γνώσεων. Όπως με την τυπογραφία η γνώση που ήταν κτήμα των πολύ λίγων, ξεφεύγοντας από τα στενά όρια των ελάχιστων μορφωμένων του Μεσαίωνα, έγινε κτήμα πολλών, με την ψηφιακή επανάσταση γίνεται κτήμα όλων. Το 2005 πάνω από 1 δις άνθρωποι ήταν συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο ενώ πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού διέθετε κινητό τηλέφωνο.
Με κάποιο τρόπο δηλαδή στον τομέα της γνώσης γίνεται πράξη το όραμα του Μαρξ όπου ο καθένας θα απολαμβάνει ανάλογα με τις ανάγκες του και θα συμβάλλει ανάλογα με τις δυνατότητές του. Το internet και οι νέες τεχνολογίες βλέπουμε να γίνονται εργαλεία με τα οποία αυτό τείνει να πραγματοποιηθεί στον τομέα της γνώσης. Σε μια ανοιχτά διαδραστική διαδικασία όπου όχι μόνο παίρνεις πληροφορίες αλλά μπορείς να δράσεις προτείνοντας τις όποιες δικές σου σκέψεις. Δεν είναι δηλαδή ένας μονόδρομος όπως ήταν τα μέσα επικοινωνίας μέχρι σήμερα αλλά και τα βιβλία. Δημιουργείται ένας καινούργιος γνωστικός χάρτης με τη συμβολή πολύ περισσότερων από όσων συμμετείχαν σ’ αυτή τη διαδικασία μέχρι σήμερα. Το διαδίκτυο έχει δημοκρατικό χαρακτήρα και οδηγεί και σε νέες μορφές αυτοοργάνωσης. Υπάρχουν οπωσδήποτε πολλές ενστάσεις σ’ αυτή την ελεύθερη διακίνηση, ανάλογες με αυτές που υπήρχαν και για την ελεύθερη κυκλοφορία των ιδεών γενικά, που δεν αντέχουν νομίζω σοβαρής κριτικής. Η σοβαρότερη ίσως ένσταση είναι αυτή του ελέγχου των προσωπικών δεδομένων. Ο πληθωρισμός των πληροφοριών είναι ένα πλαστό πρόβλημα. Δεν γίνεται διαφορετικά. Και είναι καλύτερα να υπάρχει πληθωρισμός πληροφοριών από το να υπάρχει έλλειψη ή να υπάρχει έλεγχος στο ποιες πληροφορίες θα διακινούνται.
Παράλληλα με τις εθνικές, πολιτιστικές, θρησκευτικές ή άλλες αντιλήψεις υπάρχουν, αναπτύσσεται και μια πλανητική συνείδηση, του πολίτη του κόσμου, η οποία τροποποιεί, διασταυρώνοντας με τα παγκόσμια προβλήματα τις επιμέρους αντιλήψεις. Έτσι γίνεται μια καινούργια κατανόηση της παγκόσμιας κατάστασης και των προβλημάτων που υπάρχουν αλλά και των προτάσεων για τη βελτίωση της σημερινής κατάστασης. Η παγκόσμια ενοποίηση ενοποιεί και τις αντιλήψεις, αιτήματα, κοινές ευθύνες για το μέλλον συνολικά του πλανήτη. Οι πολίτες έχουν όλο και μεγαλύτερη πρόσβαση στα μέσα ενημέρωσης, κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας για να οργανωθούν, να διαμαρτυρηθούν και για να αμφισβητήσουν την εξουσία. Μια αμφισβήτηση με έναν παρόμοιο περίπου προβληματισμό που βασίζεται σε κοινές σε μεγάλο βαθμό διαπιστώσεις για την πορεία των κοινωνιών. Προκαταλήψεις, δόγματα που στηρίζονται στην εξουσία κλειστών ελίτ, μακροπρόθεσμα θα υποχωρήσουν, αν και η όξυνση της κρίσης μπορεί να οδηγήσει στην οχύρωση πίσω από τέτοιες αντιλήψεις. Οι εθνικές διαφορές δεν θα εξαλειφθούν. Όμως θρησκευτικοί και άλλοι φονταμενταλισμοί που στηρίζονται στον έλεγχο των ανθρώπων από κλειστά κυκλώματα, μακροπρόθεσμα θα αποδυναμωθούν επειδή η διάχυση της γνώσης είναι εχθρός των κλειστών κυκλωμάτων. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να υπάρξει όξυνση της βίας, μιας και είμαστε σε εποχή έντονου ανταγωνισμού.
Η ψηφιακή τεχνολογία βλέπουμε να αλλάζει τα δεδομένα και σε πολλούς επιχειρηματικούς τομείς, όπως η βιομηχανία της μουσικής και του θεάματος, όπου με τις δυνατότητες για ελεύθερο κατέβασμα μουσικών κομματιών, ταινιών, διάφορων εφαρμογών και προγραμμάτων, που δεν είναι καθόλου εύκολο να αντιμετωπισθεί, αλλάζουν τα δεδομένα σ’ αυτές τις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ότι έχει σχέση με τον τομέα της γνώσης και της ψηφιακής τεχνολογίας, όπως είναι τα προϊόντα της βιομηχανίας της μουσικής και του θεάματος, που όλα γίνανε ψηφιακά, τείνουν να γίνουν κοινό παγκόσμιο αγαθό.
Οι νέες τεχνολογίες δεν έχουν δείξει ακόμη τις κοινωνικές, πολιτικές συνέπειές τους, είναι ακόμη πολύ νωρίς. Μπορούν όμως να φέρουν περισσότερη δημοκρατία. Κοινές παγκόσμιες αντιλήψεις. Ανάπτυξη του συνολικού φορτίου γνώσης της ανθρωπότητας που μπορεί να μεταβιβάζεται στον καθένα. Αυτό σημαίνει πέρασμα σε νέο πολιτιστικό στάδιο.
Με την ψηφιακή επανάσταση αυξάνει σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό ο ρόλος της γνώσης, της πληροφορίας που είναι ενσωματωμένη στα παραγόμενα προϊόντα, στην οργάνωση της παραγωγής αλλά και την πληροφορία ως παραγωγική δύναμη.
Η γνώση ήταν πάντα η σημαντικότερη παραγωγική δύναμη, μιας και ήταν αυτή που ξεχώρισε τον άνθρωπο πάνω από τα υπόλοιπα θηλαστικά και οδήγησε στην πλήρη κυριαρχία του. Τα εργαλεία που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος για να υποτάξει τη φύση ήταν αποτέλεσμα του επιπέδου της γνώσης που κάθε φορά κατακτούσε και ήταν ενσωματωμένη μέσα τους. Οι μεγάλες επαναστάσεις στη γνώση, η ανακάλυψη της φωτιάς, η οργάνωση της γλώσσας, τα επεξεργασμένα εργαλεία, η εγκατάσταση σε πόλεις, η ανακάλυψη της γραφής, η βιομηχανική επανάσταση κλπ, είναι αυτές που άλλαζαν ριζικά και τη δομή των κοινωνιών αλλά και των σχέσεων παραγωγής. Η πρόοδος της ανθρωπότητας χαρακτηρίζεται πρώτα και κύρια και μεπιο άμεσο τρόπο, από το επίπεδο ανάπτυξης της γνώσης που ενσωματώνεται στις παραγωγικές δυνάμεις και χαρακτηρίζει το επίπεδο ανάπτυξής τους. Οι σχέσεις παραγωγής, η σχέση δηλαδή των διαφόρων τάξεων με τα μέσα παραγωγής, είναι μια σημαντική παράμετρος της κοινωνικής εξέλιξης αλλά η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων είναι αυτή που παίζει τον καθοριστικό ρόλο και οδηγεί σε αλλαγές και τις παραγωγικές σχέσεις, με έναν πολύ πιο έμμεσο τρόπο.
Οι τεράστιες αλλαγές που γίνονται σήμερα στις κοινωνίες, δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας πολιτικής δράσης ή καλύτερα η πολιτική δράση προσπαθεί εκ των υστέρων να προσαρμοσθεί στις αλλαγές που πάντα προηγούνται.
Η γνώση, η πληροφορία ως παραγωγική δύναμη είναι αυτή που δυνητικά μπορεί να ελαττώσει τη χρήση της βίας. Η βία ιστορικά ήταν αποτέλεσμα των περιορισμένων πόρων και της άγριας διαμάχης για την κατοχή τους. Το ερώτημα είναι αν υπάρχει προοπτική μείωση της βίας, με δεδομένο ότι ο ανθρώπινος πληθυσμός αυξάνεται και η διαμάχη για τους υφιστάμενους πόρους με αυτή τη λογική θα αυξάνεται. Η απάντηση είναι, ναι μπορεί να γίνει, λόγω της γνώσης. Όπως σε μεγάλο βαθμό έχει γίνει και μέχρι σήμερα. Η γνώση μπορεί να παράγει πλούτο εκ του μηδενός ή να κάνει αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των υφιστάμενων πόρων. Σήμερα για παράδειγμα η γνώση με τη μορφή της πληροφορίας είναι κεφάλαιο που παράγεται εκ του μηδενός. Έτσι η ανάπτυξη της γνώσης, είναι αυτή που προοπτικά έχει τη δυνατότητα να μειώσει τη βία και την επιθετικότητα ανάμεσα στους ανθρώπους. Και από την άποψη των καλύτερων αποτελεσμάτων για τις κοινωνίες και τους ανθρώπους αλλά και σαν άμεση παραγωγική δύναμη και κεφάλαιο.
Μέχρι στιγμής οι σχέσεις παραγωγής που υπάρχουν, ο καπιταλισμός δηλαδή, δεν δείχνουν να ενοχλούνται και μάλιστα ευνοούν την ανάπτυξη αυτών των νέων παραγωγικών δυνάμεων της ψηφιακής επανάστασης. Οι δυσλειτουργίες όμως που συσσωρεύονται από την ανεξέλεγκτη κυκλοφορία του χρήματος και των προϊόντων του, τις επικίνδυνες διαταραχές των διεθνών ισορροπιών, την επιδείνωση της θέσης μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού, τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν κλπ, είναι αυτές που θα ωθούν σε αλλαγές ώστε να περιορίζονται οι καταστροφικές συνέπειες και να αυξάνουν αυτές που ωφελούν. Η εξέλιξη θα δείξει αν έχει την ικανότητα να το κάνει.
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι στις χώρες του “υπαρκτού σοσιαλισμού”, δεν μπόρεσαν να αφομοιώσουν την επανάσταση της πληροφορικής και της επικοινωνίας. Στην αρχή μάλιστα αντιμετωπίστηκε εχθρικά, με αποτέλεσμα να μείνει απελπιστικά πίσω και να καταρρεύσει, παρ’ όλο που δεν υστερούσαν επιστημονικά και μάλιστα σε αρκετούς τομείς υπήρχαν πρωτοπόρες ανακαλύψεις. Οι δομές της οικονομίας ήταν τέτοιες που δεν μπορούσαν να αφομοιώσουν γρήγορα και μαζικά τη νέα γνώση. Όταν τις αποδέχθηκαν το παιχνίδι είχε ήδη χαθεί γι αυτές.
Οι δομές της Σοβιετικής οικονομίας, ο τρόπος σχεδιασμού της οικονομίας, ήταν αντίθετες στην καινοτομία. Η χαμηλή παραγωγικότητα της ήταν ένδειξη χαμηλής ενσωμάτωσης της τεχνολογίας στην παραγωγή και την οργάνωσή της. Τα εργοστάσια δεν διακινδύνευαν να μην πιάσουν το πλάνο αναζητώντας καινοτομίες για νέα προιόντα ή νέες μεθόδους παραγωγής. Έτσι είδαμε να επαληθεύεται σε βάρος τους η μαρξιστική θεωρία ότι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σπάζει τις παραγωγικές σχέσεις όταν αυτές δεν μπορούν να ενσωματώσουν αυτή την ανάπτυξη. Και η παραγωγική δύναμη που δεν μπόρεσε έγκαιρα να αφομοιώσει ήταν η εξελισσόμενη πληροφορική επανάσταση. Ουσιαστικά αυτές οι χώρες, από το περίπου φεουδαρχικό αγροτικό προεπαναστατικό στάδιο, πέρασαν με τον “υπαρκτό” από μία ενδιάμεση μορφή, για να περάσουν σήμερα στον καπιταλισμό.
Τα σχέδια ή τα “οράματα” που χρειάζονται σήμερα για την παραπέρα εξέλιξη των κοινωνιών, πρέπει να παίρνουν υπ’ όψη τα δεδομένα και τις νέες δυνατότητες έτσι όπως διαμορφώνονται σήμερα αλλά και αλλάζουν διαρκώς. Μ’ αυτή την έννοια τα “οράματα” ή τα σχέδια ανάπτυξης των κοινωνιών, δεν μπορεί να αποτελούν άκαμπτες κατασκευές, ιδέες, στις οποίες “οφείλει” έτσι κι αλλιώς η πραγματικότητα να προσαρμοσθεί. Αν το πρωτεύον είναι η ευημερία των ανθρώπων μέσα σε μια ταχέως μεταβαλλόμενη πραγματικότητα και όχι η “εφαρμογή” έτσι κι αλλιώς κάποιων ιδεών, τα σχέδια αυτά δεν μπορεί παρά να πηγάζουν αλλά και να αλλάζουν από αυτές τις πραγματικότ
Το διαβάσαμε από το:
http://thesecretrealtruth.blogspot.com
