Κοινωνική, αλληλέγγυα, συνεργατική οικονομία…
Όροι που δεν είναι βεβαίως καινούργιοι, έχουν αποκτήσει όμως ιδιαίτερη σημασία στα χρόνια της κρίσης. Αποτυπώνουν την προσπάθεια των ανθρώπων να αλληλοβοηθηθούν με ένα διαφορετικό τρόπο, ώστε να παράγουν αυτά που έχουν ανάγκη και όχι αυτά που υποδεικνύει η οικονομία ή μια οικονομία της αγοράς, όπως εξηγεί στο tvxs.gr ο συγγραφέας του βιβλίου «Υπαρκτός καινούργιος κόσμος. Κοινωνική/αλληλέγγυα και συνεργατική οικονομία», κ. Γιώργος Λιερός.
Τα τελευταία τρία χρόνια παρατηρείται στη χώρα μας η ανάδυση ολοένα και περισσότερων ομάδων και δικτύων αλληλέγγυας, ανταλλακτικής οικονομίας. Σύμφωνα με διάφορες καταγραφές, εντοπίζονται σήμερα περίπου 1.000 τέτοιες προσπάθειες και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, συνεταιρισμούς στον εκδοτικό χώρο, συνεταιριστικά καφενεία, το εναλλακτικό νόμισμα του Βόλου κ.α. Πρόσφατα, διοργανώθηκε και το 1ο Εναλλακτικό Φεστιβάλ Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας, με βασικό σύνθημα «Μπορούμε να ζήσουμε και αλλιώς, ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός».
Αυτές τις ημέρες κυκλοφόρησαν από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων το βιβλίο του κ. Λιερού, καθώς και το βιβλίο «Εισαγωγή στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Το μετέωρο βήμα μιας δυνατότητας» του Τάκη Νικολόπουλου και του Δημήτρη Καπογιάννη.
Μ
ιλώντας στο tvxs.gr, με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του, ο κ. Λιερός εξηγεί πως η κοινωνική οικονομία αποτελεί μια υπόθεση αρκετά παλιά, που ξεκινά μαζί με την εργατική τάξη και την οικονομία της αγοράς στις αρχές του 19ου αιώνα. «Είναι η προσπάθεια των ανθρώπων να αλληλοβοηθηθούν με ένα διαφορετικό τρόπο ώστε να παράγουν αυτά που έχουν ανάγκη και όχι αυτά που υποδεικνύει η οικονομία ή μια οικονομία της αγοράς. Είναι η προσπάθεια να βρεθεί ένας δρόμος που δεν στηρίζεται στο κράτος, αλλά να μην ανήκει και στην οικονομία της αγοράς. Είναι προσπάθειες παραγωγής χωρίς κέρδος».
Στην Ελλάδα των περίπου δύο εκατομμυρίων ανέργων και των απλήρωτων εργαζόμενων, σημειώνει ο συγγραφέας, η ιδέα είναι ότι θα μπορούσαν σιγά σιγά αυτοί οι άνθρωποι, στο μέτρο του δυνατού, να πάρουν πρωτοβουλίες και να φτιάξουν συνεταιρισμούς, οι οποίοι προσπαθούν να προσφέρουν κάτι χρήσιμο στην κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα θα έχουν εξισωτικές σχέσεις μεταξύ αυτών που ξεκινούν την προσπάθεια.
«Παρά τις προσπάθειες, παραμένουμε πίσω»
Η πρακτική αυτή, παρόλο που οι πρώτοι πειραματισμοί χρονολογούνται από τη δεκαετία του ’70, μόνο τα τελευταία χρόνια λόγω κρίσης αρχίζει να παίρνει διαστάσεις. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ. Λιερός, «παραμένουμε πολύ πίσω σε σχέση με ανάλογες προσπάθειες που έχουν γίνει στην Ευρώπη. Για παράδειγμα, στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι οι απασχολούμενοι σε αυτό το είδος οικονομίας είναι ανάλογα με τις μετρήσεις 5,5 έως 11 εκατομμύρια άνθρωποι».
Στο μεγάλο κύμα της αποβιομηχανοποίησης της εποχής 1975 – 1985, η λύση που ακολουθήθηκε στην Ισπανία, σε συνέχεια των καταλήψεων που έκαναν οι εργαζόμενοι στα εργοστάσια που έκλειναν, ήταν να τεθεί ένα νομοθετικό πλαίσιο που να δίνει στους εργαζόμενους την ευκαιρία να αναλαμβάνουν οι ίδιοι να λειτουργήσουν τα εργοστάσια. Στην αρχή του ΄80 σώθηκαν με αυτό τον τρόπο 38.500 θέσεις εργασίας. Εξίσου εντυπωσιακό είναι ότι σε αυτές τις προσπάθειες – επρόκειτο για εργοστάσια χρεοκοπημένα που πήγαιναν για κλείσιμο – το 67% από αυτά επιβίωσε σε μια συνεταιριστική μορφή. «Είναι ένα μεγάλο επίτευγμα γιατί επαγγελματίες μάνατζερ δεν θα είχαν καταφέρει τέτοια νούμερα. Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι όμως τα κατάφεραν», παρατηρεί ο κ. Λιερός και συνεχίζει:
«Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν έχουμε τέτοια μεγέθη. Αυτή τη στιγμή, μεσούσης της κρίσης διάφορες καταγραφές που έχουν γίνει κάνουν λόγο για περίπου 1.000 τέτοιες προσπάθειες, χωρίς να μπορούμε να μιλήσουμε με ακρίβεια για το τι βάρος έχουν στην πραγματική οικονομία. Δυστυχώς αυτή τη στιγμή λείπει και η τεχνογνωσία και τα κεφάλαια και στην ελληνική κουλτούρα όπως διαμορφώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες λείπει και το πνεύμα συνεργασίας. Δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση η ισότιμη συνεργασία».
Κλειδί η ενεργοποίηση του κόσμου από τα κάτω
Για τον κ. Λιερό, στην Ελλάδα πολλά πράγματα πρέπει να ξαναχτιστούν από την αρχή. Όπως εξηγεί, αν τύχαινε αυτή τη στιγμή στην Ιταλία, την Ισπανία ή την Ελβετία μια συμφορά όπως η δική μας, θα μπορούσαν να την αντιμετωπίσουν περισσότερο αποτελεσματικά, καθώς έχουν ήδη από τον καιρό της ευημερίας δημιουργήσει τις δομές εκείνες που θα επιτρέψουν στον ίδιο τον κόσμο από τα κάτω να χαράξει λύσεις. Εμείς έχουμε κάνει πολύ λίγα πράγματα τις προηγούμενες δεκαετίες και κατά κάποιο τρόπο πρέπει αυτή τη στιγμή να καλύψουμε κενά δεκαετιών.
Το γεγονός ότι στην Ελλάδα τέτοιες πρωτοβουλίες δεν λαμβάνουν σημαντικές διαστάσεις αποδίδεται, σύμφωνα με τον συγγραφέα, στη διάλυση του κοινωνικού ιστού και στην αποσάθρωση της κοινωνίας τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. «Αυτό κατά κάποιο τρόπο υπονόμευσε το συλλογικό πνεύμα, το οποίο απαιτείται για τέτοιου είδους πρωτοβουλίες κι αυτό κατέστρεψε την αίσθηση που θα όφειλαν να έχουν οι άνθρωποι ότι απαρτίζουν έναν κοινό κόσμο. Κατέστρεψε αυτό που θα λέγαμε κοινότητα, συλλογικότητα, δημιούργησε εξατομίκευση και αυτό φέρνει αδυναμία στην κοινωνία να απαντήσει όταν δέχεται επίθεση τέτοιας κλίμακας. Χωρίς να αποκτήσουμε τέτοιες αρετές δεν μπορούμε να πάμε πουθενά. Όσο ο καθένας κοιτά και νομίζει ότι θα λύσει το πρόβλημα από μόνος του, χωρίς τη συνεργασία, χωρίς την αλληλεγγύη, χωρίς το συνεταιρισμό, δεν θα πάμε πουθενά.
Για παράδειγμα αυτή τη στιγμή λέμε ότι λείπει η πρόταση, η επεξεργασία προγράμματος, ρωτάμε το ΣΥΡΙΖΑ αν είναι έτοιμος να κυβερνήσει… Στην πραγματικότητα, η πρόταση – και η έλλειψή της, που είναι το γεγονός εκείνο που έφερε το κίνημα των πλατειών στα όριά της πριν ενάμιση χρόνο – δεν είναι κάτι που θα κλειστούν 10 ή 100 σοφοί σε κάποια γραφεία και θα το φτιάξουν. Δεν μπορούν να το φτιάξουν ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ ούτε το ΚΚΕ ούτε η ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Αυτό το πρόγραμμα θα φτιαχτεί μέσω του συντονισμού τέτοιων πρωτοβουλιών, μέσω του συντονισμού και του πολλαπλασιασμού από τα κάτω. Αυτό θα δώσει τις χειροπιαστές δυνατότητες που θα επιτρέψουν εν συνεχεία σε όσους κάνουν περισσότερο επιτελική δουλειά να βρουν τις ολοκληρωμένες λύσεις. Χωρίς αυτά τα χειροπιαστά πράγματα θα μιλάμε απλώς στον αέρα. Η ερώτηση λοιπόν αν είναι ή όχι έτοιμος ο ΣΥΡΙΖΑ να κυβερνήσει για μένα δεν υφίσταται. Το πραγματικό πρόβλημα είναι αν ο κόσμος είναι έτοιμος να δημιουργήσει τις χειροπιαστές λύσεις οι οποίες θα ανοίξουν τους δρόμους που θα καταστήσουν δυνατή μια άλλου τύπου διακυβέρνηση».
Με την ευκαιρία της κυκλοφορίας, αυτές τις μέρες των βιβλίων «Υπαρκτός καινούργιος κόσμος. Κοινωνική/αλληλέγγυα και συνεργατική οικονομία» του Γιώργου Λιερού και «Εισαγωγή στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Το μετέωρο βήμα μιας δυνατότητας» του Τάκη Νικολόπουλου και του Δημήτρη Καπογιάννη (Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων), η δημοτική συνεργασία «Αντίσταση με τους Πολίτες του Χαλανδρίου» οργανώνει εκδήλωση για την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Oμιλητές, ο Γιώργος Σταθάκης (βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ), Νίκος Χρυσόγελος (ευρωβουλευτής Οικολόγων Πρασίνων), Νώντας Σκυφτούλης (Αντιεξουσιαστική Κίνηση Αθήνας), με συντονίστρια την Αφροδίτη Πολίτη («Εφημερίδα των Συντακτών). Η εκδήλωση γίνεται την Παρασκευή 14 Δεκεμβρίου, ώρα 19:00 στο Κέντρο Νεότητας του Δήμου Χαλανδρίου (Αντιγόνης και Δαναΐδων).
