Γράφει ο Φίλιππος Μιχαλόπουλος
Οικονομολόγος
«..Είμαστε εις το “εμείς” κι όχι εις το “εγώ”..»
Στρατηγού Ι. Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα, τόμος Β’, Ελληνικά Γράμματα/Τα νέα 2006
Σήμερα ζούμε σε μία εποχή που, εν μέσω κοινωνικής / οικονομικής / πολιτικής κρίσης, πρέπει να σκεφτόμαστε και να πράττουμε συλλογικά και όχι ατομικά. Είμαστε στην εποχή που πρέπει να λειτουργούμε ομαδικά, με βάση το «εμείς» και όχι το «εγώ», για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τα πολύπλευρα καθημερινά προβλήματα και δυσκολίες.
Η ανεργία έχει «σκαρφαλώσει» σε πρωτοφανή υψηλά επίπεδα, η λήψη των δυσβάσταχτων οικονομικών μέτρων για την εξυγίανση του χρέους της Ελλάδας έχει φέρει στα όρια τους πολίτες, το βιοτικό επίπεδο έχει μειωθεί δραματικά, οι νέοι μεταναστεύουν στο εξωτερικό για ένα καλύτερο μέλλον, οι άστεγοι και οι άποροι πληθαίνουν. Αυτή η απότομη αλλαγή της καθημερινότητάς μας εντός των 2-3 τελευταίων ετών έχει κάνει επιτακτική την ανάγκη για αλλαγή στρατηγικής σκέψης όλων μας. Και αυτή η αλλαγή μπορεί να «εκφραστεί» μέσω της Κοινωνικής Οικονομίας και πιο συγκεκριμένα μέσω των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων.
Η παρατεταμένη κρίση του Κράτους Πρόνοιας συνέβαλε στην εμφάνιση της Κοινωνικής Οικονομίας, η οποία προσανατολίζεται στις τοπικές πρωτοβουλίες για την τοπική ανάπτυξη, στην επανένταξη μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας και στην καταπολέμηση του κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής τα τελευταία χρόνια και οι διαφορετικές συμπεριφορές που έχουν υιοθετηθεί από τα σύγχρονα κράτη έχουν οδηγήσει σε διεύρυνση των κοινωνικών αναγκών και σε νέες θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο, όπως για παράδειγμα η βοήθεια στο σπίτι, η φύλαξη παιδιών, οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται από τις εξελίξεις στην πληροφορική και τις επικοινωνίες, οι τοπικές αγορές κ.τ.λ.
Είναι η επιχειρηματικότητα των πολλών και οι συλλογικές πρωτοβουλίες [1] που θα βελτιώσουν τα οικονομικά και τις ζωές μας. Σε καιρό βαθιάς ύφεσης και κρίσης σαν τη σημερινή, τα επιδόματα ανεργίας δεν επαρκούν. Μπορεί κάποιοι να τα βλέπουν ως μία πρόσκαιρη λύση, αλλά πώς θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και πώς θα επέλθει η ανάπτυξη και η ευημερία; Για να υπάρξει ανάπτυξη ξανά, χρειαζόμαστε περισσότερη αυτοαπασχόληση, δηλαδή επιχειρήσεις σε τοπικό επίπεδο, από ανθρώπους που τολμούν και με ιδέες που λειτουργούν. Στην Ελλάδα, η πρώτη ύλη ευτυχώς υπάρχει, όπως και πολλά «μυαλά» που θα αναλάβουν έξυπνες πρωτοβουλίες. Επομένως, η Κοινωνική Οικονομία μπορεί να αποτελέσει μία ρεαλιστική διέξοδο από την κρίση και το κλειδί για την ανάπτυξη της χώρας.
Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις είναι μία ιδέα την οποία η Ευρώπη έχει ήδη αγκαλιάσει και αποδεικνύεται πως λειτουργεί αποτελεσματικά, καθώς η αλληλοβοήθεια συμβαδίζει με την επιχειρηματικότητα. Είναι ο Τρίτος Τομέας της Οικονομίας που καλύπτει τα κενά που υπάρχουν στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Αξιοσημείωτο είναι ότι η Κοινωνική ή Αλληλέγγυα Οικονομία στην Ευρώπη αντιπροσωπεύει περίπου το 6% της συνολικής απασχόλησης με περίπου 11 εκατομμύρια εργαζόμενους και το περίπου το 10% των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.
Η ιδέα αυτή της Κοινωνικής Οικονομίας είναι δυνατό να λειτουργήσει σε ευρεία κλίμακα και στην Ελλάδα, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο και συνεισφέροντας στην τοπική ανάπτυξη. Οι τοπικές κοινωνίες γίνονται πιο ανθρώπινες και οι άνθρωποι δημιουργούν πιο σφιχτούς δεσμούς αλληλεγγύης μεταξύ τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι τοπικοί σύλλογοι που εκπαιδεύουν συνανθρώπους μας με κινητικές δυσκολίες, αποκτώντας εργασιακές δεξιότητες ώστε να εισέλθουν στην αγορά εργασίας. Επίσης, οι αγροτουριστικοί συνεταιρισμοί που υπάρχουν σε όλη την επικράτεια, όπως διάφοροι γυναικείοι συνεταιρισμοί όπου έχουν ιδρυθεί με σκοπό την παραγωγή τοπικών προϊόντων, διαφημίζοντας παράλληλα τον τόπο τους και ενισχύοντας την τοπική παραγωγή. Συγκεκριμένα, η γεωργία που βασίζεται στην τοπική κοινωνία λειτουργεί καλύτερα στο πλαίσιο της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, καθώς τόσο οι αγρότες όσο και οι καταναλωτές συμφωνούν μεταξύ τους εξαρχής για τις συγκεκριμένες καλλιέργειες που επιθυμούν να παράξουν και να καταναλώσουν αντίστοιχα. Ακόμη, σημαντικές κοινωνικές επιχειρήσεις αποτελούν και οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί «Ένταξης», όπου ψυχικά ασθενείς, γιατροί και τοπικοί επιχειρηματίες συνεταιρίζονται, προσφέροντας θέσεις εργασίας στους πάσχοντες ασθενείς για την άρση του κοινωνικοοικονομικού αποκλεισμού που υφίστανται.
Για το συμφέρον των τοπικών κοινωνιών είναι ανάγκη να ιδρυθούν και να λειτουργήσουν καινοτόμες επιχειρήσεις, που θα δεσμεύονται στο να επανεπενδύουν τα κέρδη τους στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στη βιωσιμότητα των τοπικών κοινοτήτων. Αυτό μπορεί να γίνει πραγματικότητα μέσω των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων. Μπορούν να δοθούν κίνητρα σε πολίτες και φορείς ώστε να αυτοοργανωθούν σε επιχειρήσεις και οργανισμούς, προσφέροντας προϊόντα και υπηρεσίες και καλύπτοντας πάγιες συλλογικές ανάγκες. Σε αυτές τις επιχειρήσεις μπορούν να συμμετέχουν όλοι οι πολίτες και να υποστηρίζουν αυτούς που βρίσκονται σε μεγαλύτερη ανάγκη, καθώς και να υποστηρίζουν τις τοπικές κοινότητες που στερούνται ίσων ευκαιριών. Είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι μέσα από τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις μπορεί ο καθένας που συμμετέχει σε αυτές να έχει μία ψήφο ανεξάρτητα από την κατάσταση της υγείας του ή την αποδοχή του από την κοινωνία, αφού οι επιχειρήσεις αυτές διοικούνται ισότιμα. Το τελικό όφελος είναι συλλογικό, όπως είναι οι καινοτόμες δουλειές που δημιουργούνται, τα βιώσιμα εισοδήματα για μεγαλύτερη μερίδα πολιτών, η καλύτερη ποιότητα ζωής όλο και περισσότερων ανθρώπων και φυσικά η ενσωμάτωση περισσότερων ανέργων στην αγορά εργασίας μέσω της επανεπένδυσης των κερδών αυτών των επιχειρήσεων για το σκοπό αυτό. [2]
Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θεσμοθετήσει το Social Business Initiative [3], δηλαδή την Πρωτοβουλία για την Κοινωνική Επιχειρηματικότητα [4], η οποία προτείνει ένα βραχυπρόθεσμο σχέδιο δράσης που σκοπό έχει να προωθήσει τη δημιουργία και ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων. Το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει 11 μέτρα προτεραιότητας, τα οποία στρέφονται γύρω από 3 άξονες:
- Την καλύτερη πρόσβαση των κοινωνικών επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση.
- Τη μεγαλύτερη προβολή της κοινωνικής επιχειρηματικότητας.
- Τη βελτίωση του νομικού πλαισίου των κοινωνικών επιχειρήσεων.
Ο χώρος του συνεργατισμού, της κοινωνικής αυτοοργάνωσης, της εθελοντικής προσφοράς και της καινοτόμου κοινωνικής επιχειρηματικότητας έχει μία μοναδική ευκαιρία να ξεκαθαρίσει και να αναπτυχθεί μέσα από τη πρακτική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα μπορεί να υιοθετήσει καλές πρακτικές (αποτρέποντας παράλληλα τις πελατειακές πρακτικές) και η Ευρώπη πρέπει να γίνει αρωγός της προσπάθειας αυτής. Ως νέα γενιά, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε την ευρωπαϊκή εμπειρία της Κοινωνικής Οικονομίας, ώστε να δημιουργήσουμε μία στέρεα βάση για την ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε.
Οι άνθρωποι στις τοπικές κοινωνίες πρέπει να κινητοποιηθούν για την εξυπηρέτηση των αναγκών τους, καθώς αυτοί γνωρίζουν καλύτερα τις δικές τους ανάγκες. Το πώς μπορούν να αυτοοργανωθούν και να ιδρύσουν Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς εξαρτάται κυρίως από τους ίδιους, αρκεί να τους δοθούν και οι κατάλληλες ευκαιρίες, όπως για παράδειγμα η κατάλληλη εκπαίδευση για την ίδρυση μίας ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ ή η χρηματοδότηση τέτοιων πρωτοβουλιών από το Κράτος ή την Ευρωπαϊκή Ένωση. Διότι η κοινωνική οικονομία μπορεί να αποτελέσει το μοχλό για μία νέα ευημερία και ανάπτυξη που τόσο πολύ χρειάζεται αυτός εδώ ο τόπος.
Πηγές:
- Ιστολόγιο “ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ”.
- Ιστολόγιο Ιωάννη Νασιούλα, “ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ”.
- European Commission, Social entrepreneurship.
- Ιστότοπος erymanthos.eu, Πρωτοβουλία της ΕΕ για την κοινωνική επιχειρηματικότητα.
