Γράφει η Ελένη Βενιέρη
Πολιτικός Επιστήμων, Διεθνολόγος
Σε μια εποχή αποδυνάμωσης του κράτους δικαίου και έντασης των κοινωνικών ανισοτήτων η ύπαρξη και συνεισφορά των ελεγκτικών σωμάτων μπορεί να αποβεί πολύτιμη. Μπορεί να προσφέρει πολλαπλές δυνατότητες προστασίας των δικαιωμάτων του πολίτη απέναντι σε ενδεχόμενη αυθαιρεσία της δημόσιας διοίκησης.
Ποιος δεν αισθάνθηκε απροστάτευτος σε μία διαφορά του με την εφορία; Ποιος δεν ένιωσε παραμελημένος ή αδικημένος από ένα Δήμο; Ποιος δεν έτυχε να αντιμετωπίσει την αστυνομική αυθαιρεσία; Ποιο παιδί δεν είδε τα δικαιώματά του να καταπατούνται; Πόσοι, όμως, από αυτούς σκέφτηκαν να καταγγείλουν τη δυσάρεστη εμπειρία τους; Σε ποιο φορέα; Με ποια διαδικασία; Ποιο το κόστος και πόσες οι ελπίδες τελικής δικαίωσής τους; Σε αυτά τα ερωτήματα προσπαθούν να δώσουν τις ευκολότερες απαντήσεις τα Ελεγκτικά Σώματα της Δημόσιας Διοίκησης. Τα τελευταία θεωρούνται ως «αντίδοτα» απέναντι στη διαφθορά. Κάθε ένα από τα ελεγκτικά σώματα της διοίκησης μπορεί να συμβάλει στην καταπολέμηση της διαφθοράς κατά τον λόγο αρμοδιότητάς του.
Σε τέτοια ερωτήματα προστασίας των δικαιωμάτων των πολιτών έναντι αλλά και μέσω των δημοσίων υπηρεσιών προσπάθησε να απαντήσει και το βιβλίο του Ευτύχη Φυτράκη, «Τα Ελεγκτικά Σώματα της Διοίκησης», εκδόσεων Νομική Βιβλιοθήκη του 2010. Το έργο προλόγιζε ο τότε Συνήγορος του Πολίτη και νυν Δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης. Εισαγωγικά, τα «διοικητικά αντίδοτα»: έλεγχος, επιθεώρηση και διαμεσολάβηση αντιτάσσονταν στη διαφθορά, την κακοδιοίκηση και την αυθαιρεσία στο δημόσιο τομέα, προκειμένου να διασφαλιστεί η διαφάνεια, η εξυπηρέτηση και η προστασία του πολίτη.
Τα «Ελεγκτικά Σώματα» διακρίνονται στα εξής:
- «Ανεξάρτητες Αρχές»
Συνήγορος του Πολίτη και Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού-ΑΣΕΠ
- «Αυτοτελή Σώματα»
Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης (ΓΕΔΔ), Σώμα Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ), Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ), Σώμα Επιθεωρητών – Ελεγκτών Υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών (ΣΕΕΥΜΕ), Σώμα Επιθεώρησης και Ελέγχου Καταστημάτων Κράτησης (ΣΕΕΚΚ), Σώμα Επιθεωρητών Δημοσίων Έργων (ΣΕΔΕ), Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος (ΣΔΟΕ), Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) και
- «Ειδικές Υπηρεσίες»
Γραφείο Εσωτερικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας (ΓΕΥΥΕΝ), οι λεγόμενοι «αδιάφθοροι» της Αστυνομίας και του Λιμενικού Σώματος.
Για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ο πολίτης μπορεί να απευθύνεται επιπροσθέτως, πέραν της δυνατότητας προσφυγής του στα δικαστήρια, για την υποβολή των καταγγελιών του και τη διενέργεια συγκεκριμένων ελέγχων για τις πράξεις ή παραλείψεις της διοίκησης, στους παρακάτω φορείς, ως εξής:
1) Στην Ανεξάρτητη Αρχή Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος ιδρύθηκε με το Νόμο 2477/97 και ξεκίνησε τη λειτουργία του την 1η Οκτωβρίου 1998. Το νομοθετικό πλαίσιο της λειτουργίας του ρυθμίζεται από τις διατάξεις του Ν. 3094/03.
Ο Συνήγορος του Πολίτη ερευνά ατομικές διοικητικές πράξεις ή παραλείψεις ή υλικές ενέργειες οργάνων των δημόσιων υπηρεσιών που παραβιάζουν δικαιώματα ή προσβάλλουν νόμιμα συμφέροντα φυσικών ή νομικών προσώπων. Έχει ως αποστολή τη διαμεσολάβηση μεταξύ των πολιτών και των δημοσίων υπηρεσιών, των Ο.Τ.Α. α΄ και β΄ βαθμού, των Ν.Π.Δ.Δ. και των Επιχειρήσεων Κοινής Ωφέλειας, για την προστασία των δικαιωμάτων τους, την καταπολέμηση της κακοδιοίκησης και την τήρηση της νομιμότητας. Ερευνά, επίσης, ενέργειες ή παραλείψεις της δημόσιας διοίκησης και ιδιωτών που παραβιάζουν τα δικαιώματα του παιδιού. Η παρέμβαση γίνεται κατόπιν εγγράφων αναφορών που υποβάλλουν οι πολίτες (παιδιά – θύματα, συγγενείς τους ή άτομα που είχαν άμεση αντίληψη παραβιάσεων) αλλά και αυτεπαγγέλτως, σε πεδία που κρίνει ως μείζονος σημασίας. Λειτουργεί επίσης ιδιαίτερη τηλεφωνική γραμμή για ανήλικους (800-11-32000, Δευτέρα – Παρασκευή 09.00-15.30). Κάθε πολίτης, προτού καταφύγει στην Αρχή, θα πρέπει να έχει έλθει σε επαφή με τη δημόσια υπηρεσία με την οποία σχετίζεται η υπόθεσή του. Μόνον εφόσον η επαφή αυτή με τη δημόσια υπηρεσία δεν έχει οδηγήσει σε επίλυση του προβλήματος μπορεί να καταθέσει αναφορά στον Συνήγορο του Πολίτη. Η αναφορά αυτή θα μπορεί πλέον να υποβάλλεται και μέσω διαδικτύου. Ο καθένας θα μπορεί να απευθύνεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.synigoros.gr με τρία απλά βήματα και παράλληλα να παρακολουθεί ηλεκτρονικά την εξέλιξη της υπόθεσής του.
Στοιχεία πληρέστερης επικοινωνίας
Ηλεκτρονική Διεύθυνση: www.synigoros.gr
Ταχυδρομική Διεύθυνση: Σισίνη & Χατζηγιάννη Μέξη 5, 11528, Αθήνα
Τηλέφωνο: 210 7289600
fax: 210 7292129
Ηχογραφημένες πληροφορίες με χρέωση μία αστική μονάδα: 8011125000
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης: twitter & facebook
2) Στην Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης (Ν. 3074/2002- ΦΕΚ296/Α΄) αποστολή του οποίου είναι η διασφάλιση της εύρυθμης και αποτελεσματικής λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης (Υπουργεία, Περιφέρειες, Ο.Τ.Α. α΄ και β΄ βαθμού, Επιχειρήσεις αυτών, Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, Κρατικά Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, Δημόσιες Επιχειρήσεις, Επιχειρήσεις με διοίκηση άμεσα η έμμεσα οριζόμενη από το δημόσιο), η παρακολούθηση και αξιολόγηση του έργου του Σώματος Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης και όλων των ιδιαίτερων Σωμάτων και Υπηρεσιών Επιθεώρησης και Ελέγχου της Δημόσιας Διοίκησης, καθώς και ο εντοπισμός φαινομένων διαφθοράς και κακοδιοίκησης. 
Ο ρόλος του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης ενισχύθηκε σημαντικά με το άρθρο 26 του Ν. 3200/2003 με την πειθαρχική δικαιοδοσία του. Ειδικότερα, ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης μπορεί να ασκήσει ή να διατάξει την άσκηση πειθαρχικής δίωξης ή τη λήψη άλλων διοικητικών μέτρων. Τέλος, με το άρθρο 12 του Ν. 3320/2005 ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης απέκτησε τη δυνατότητα να ενημερώνεται για την πορεία των ποινικών διώξεων που ασκούνται κατά υπαλλήλων, λειτουργών ή οργάνων δημόσιων φορέων, για τα παραπεμπτικά ή απαλλακτικά βουλεύματα και τις καταδικαστικές ή αθωωτικές αποφάσεις.
Στοιχεία πληρέστερης επικοινωνίας
Ηλεκτρονική Διεύθυνση: http://www.gedd.gr
Ταχυδρομική Διεύθυνση: Κηφισίας 1-3 & Αλεξάνδρας, 2ος όροφος, 11523, Αθήνα
Τηλέφωνο: 210 6470370
fax 1 : 210 6470375, fax 2: 210 6423824
e-mail: info@gedd.gr
3) Στο Σώμα Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης – ΣΕΕΔΔ (Ν. 3074/2002-ΦΕΚ296/Α΄) στόχος του οποίου είναι η διασφάλιση της εύρυθμης και αποτελεσματικής λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης (Δημόσιες Υπηρεσίες, Ο.Τ.Α. α΄ και β΄ βαθμού, Επιχειρήσεις αυτών, Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, Κρατικά Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, Δημόσιες Επιχειρήσεις), εντοπίζοντας φαινόμενα διαφθοράς, κακοδιοίκησης, αδιαφανών διαδικασιών, αναποτελεσματικότητας, χαμηλής ποιότητας υπηρεσιών. Αποτελεί όργανο εσωτερικού ελέγχου της Δημόσιας Διοίκησης, αρμόδιο να διενεργεί επιθεωρήσεις, ελέγχους, έρευνες, προκαταρκτικές εξετάσεις ή προανακρίσεις μετά από εισαγγελική παραγγελία, να συγκεντρώνει αποδεικτικό υλικό για πειθαρχική και ποινική δίωξη υπαλλήλων, να ελέγχει την περιουσιακή κατάσταση των υπαλλήλων των ελεγχομένων Υπηρεσιών. Εδώ η ελεγκτική διαδικασία ενεργοποιείται με εντολή του Ειδικού Γραμματέα αυτεπάγγελτα, ή κατόπιν εντολής Υπουργού, ή Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας. Επίσης, έλεγχος μπορεί να ζητηθεί από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, τον Συνήγορο του Πολίτη ή τον επικεφαλής Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής. Για το λόγο αυτό, το ΣΕΕΔΔ δεν έχει αρμοδιότητα διεκπεραίωσης ατομικών καταγγελιών των πολιτών, οι οποίες μπορεί να ληφθούν υπόψη στο σχεδιασμό της ελεγκτικής του δράσης.
Στοιχεία πληρέστερης επικοινωνίας
Ηλεκτρονική Διεύθυνση: www.seedd.gr
Ταχυδρομική Διεύθυνση: Λ. Συγγρού 60, 11742 Αθήνα
Τηλέφωνο: 213 2158800
fax : 213 2158809
e-mail: seedd@seedd.gr
Οι δύο ως άνω Ανεξάρτητες Αρχές αναπτύσσουν περισσότερο μια έμμεση, προληπτικού χαρακτήρα δράση, καθώς προάγουν στο εσωτερικό της δημόσιας διοίκησης συνταγματικές αρχές που αποτρέπουν την ανάπτυξη της διαφθοράς: ο Συνήγορος του Πολίτη προάγει τη διαφάνεια και το ΑΣΕΠ την αρχή της αξιοκρατικής στελέχωσης της δημόσιας διοίκησης. Περισσότερο δραστικές, καθώς συμβάλλουν στην ποινική δίωξη και εν γένει καταστολή του φαινομένου της διαφθοράς, είναι οι αρμοδιότητες που ασκούν τα προαναφερθέντα σώματα επιθεώρησης και ελέγχου (Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, Επιθεωρητές Υπηρεσιών Υγείας, Επιθεωρητές Δημοσίων Έργων, Επιθεωρητές Περιβάλλοντος κ.ά.).
Όλα τα παραπάνω είναι αιτήματα επιτακτικά στο εξαιρετικά δυσμενές πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί λόγω της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης. Αυτή η κρίση επηρεάζει αναπόφευκτα και με ταχείς ρυθμούς τη ζωή των πολιτών και τη σχέση τους με το κράτος και τις υπηρεσίες του. Η ελληνική κοινωνία συνταράσσεται από έντονο συναίσθημα ανασφάλειας, το οποίο εντείνεται και από τη δυσκολία του κράτους να ανταποκριθεί σε υποχρεώσεις του. Σε αυτό το απαιτητικό πλαίσιο η ενίσχυση των ανεξάρτητων αρχών και ελεγκτικών σωμάτων, καθώς και η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη λειτουργία τους θα ενέπνεε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους πολίτες.
Εικόνα 4: Αξιοκρατία, Πηγή: ivan-2-google.blogspot.com
Βιβλιογραφικές και άλλες πηγές
Ανεξάρτητη Αρχή, ΑΣΕΠ Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού, διαθέσιμο στο:www.asep.gr
Ανεξάρτητη Αρχή, Συνήγορος του Πολίτη, διαθέσιμο στο:www.synigoros.gr
Γιώργος Κόλλιας (blog), Πολίτης, Όσα πρέπει να γνωρίζει ένας πολίτης, διαθέσιμο στο: giatonpoliti.blogspot.gr
Διοικητικό Επιμελητήριο, Τα Ελεγκτικά Σώματα της Διοίκησης, 26/02/2010, διαθέσιμο στο: www.dee.gr
Δίκαιο και Δικαιώματα, Τα Ελεγκτικά Σώματα της Διοίκησης, διαθέσιμο στο: fitrakis.blogspot.gr
Ελληνική Δημοκρατία, Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, Αποστολή του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, διαθέσιμο στο: www.gedd.gr
Ελληνική Δημοκρατία, Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Δικαιώματα Πολιτών και Επιχειρήσεων στις Συναλλαγές τους με τις Δημόσιες Υπηρεσίες, Μάρτιος 2012, διαθέσιμο στο: www.ydmed.gov.gr
Ελληνική Δημοκρατία, Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Οργανόγραμμα, διαθέσιμο στο: www.ydmed.gov.gr
Κατάλογος Εκδόσεων Νομικής Βιβλιοθήκης, Τα Ελεγκτικά Σώματα της Διοίκησης, διαθέσιμο στο: www.nb.org
Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Σώμα Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, διαθέσιμο στο: www.seedd.gr
Financial Press.gr, Ο προσωπικός σας… ¨Σύμβουλος¨, Οδηγός επιβίωσης για τις συναλλαγές με το δημόσιο, διαθέσιμο στο: www.fpress.gr
