Νίκη – Αικατερίνη Μπαρπαγιάννη
Κλινική Ψυχολόγος
Ιδανικοί Αυτόχειρες
Γυρίζουν το κλειδί στην πόρτα, παίρνουν
τα παλιά, φυλαγμένα γράμματά τους,
διαβάζουν ήσυχα, κι έπειτα σέρνουν
για τελευταία φορά τα βήματά τους.
Ήταν η ζωή τους, λένε, τραγωδία.
Θεέ μου, το φρικτό γέλιο των ανθρώπων,
τα δάκρυα, ο ιδρώς, η νοσταλγία
των ουρανών, η ερημιά των τόπων.
Στέκονται στο παράθυρο, κοιτάνε
τα δέντρα, τα παιδιά, πέρα τη φύση,
τους μαρμαράδες που σφυροκοπάνε,
τον ήλιο που για πάντα θέλει δύσει.
Όλα τελείωσαν. Το σημείωμα να το,
σύντομο, απλό, βαθύ, καθώς ταιριάζει,
αδιαφορία, συγχώρηση γεμάτο
για κείνον που θα κλαίει και θα διαβάζει.
Βλέπουν τον καθρέφτη, βλέπουν την ώρα,
ρωτούν αν είναι τρέλα τάχα ή λάθος,
«όλα τελείωσαν» ψιθυρίζουν «τώρα»,
πως θ’ αναβάλουν βέβαιοι κατά βάθος…
«Όσοι αυτοκτονούν είναι δειλοί», μου είπε κάποιος προχτές σε μία παρέα φίλων. Η χριστιανική εκκλησία από την άλλη, που ασκεί ακόμα επιρροή σε μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, θεωρεί την αυτοκτονία αμάρτημα αρνούμενη να κηδέψει τους αυτόχειρες. Συχνά, οι συγγενείς αναγκάζονται να πουν ψέματα για την ακριβή αιτία θανάτου του δικού τους ανθρώπου ακόμη και αν οι ψίθυροι του κοινωνικού περίγυρου τους προδίδουν. Εκ διαμέτρου αντίθετη η θεώρηση του αρχαίου φιλόσοφου Επίκτητου που δίδαξε ότι ένας άνθρωπος μπορεί να παραιτηθεί από τη ζωή, αν τη θεωρεί αβάστακτη…
Και από την άλλη πλευρά, η πραγματικότητα… Κάθε τόσο ακούμε καθημερινά για κάποιον, που σε κάποιο μέρος, με κάποιο τρόπο τερμάτισε τη ζωή του. Τα ΜΜΕ δεν παραλείπουν να μας βομβαρδίσουν με έρευνες για τους 3.124 Έλληνες που τέλεσαν αυτοκτονία ή αποπειράθηκαν να το κάνουν κατά τη διάρκεια των τελευταίων 3 μνημονιακών ετών και για το ότι η Ελλάδα κατατάσσεται στην πρώτη θέση της λίστας με τις ευρωπαϊκές χώρες που παρουσιάζουν αύξηση των αυτοκτονιών. Έρευνα του ΕΠΙΨΥ το 2011, ήρθε να δείξει ότι το 21,2% των ανθρώπων που βρίσκονται σε υψηλή οικονομική δυσχέρεια έχουν σκέψεις αυτοκτονίας και ότι υπήρξε αύξηση της αυτοκτονικότητας που αγγίζει το 36%…
Σοβαρά καταρτισμένοι ψυχολόγοι στέκονται επιφυλακτικοί σε τέτοια ευρήματα. «Δεν έχουν γίνει σοβαρές επιδημιολογικές έρευνες», λένε και έχουν δίκιο. Όπως και να έχει αυτά τα ευρήματα, έστω και αν είναι αποσπασματικά με αμφίβολη εγκυρότητα και αξιοπιστία, καταγράφουν μία τάση που μοιάζει να είναι ανοδική.
«Δεν υπάρχει οικονομική αυτοκτονία», ανέφερε ο κ. Βιόλατζης, συμβουλευτικός ψυχολόγος του προγράμματος για την πρόληψη της αυτοκτονίας που παρέχει η ΜΚΟ Κλίμακα. «Όμως τα παγκόσμια όργανα αποδεικνύουν ότι σε όλες τις οικονομικές κρίσεις, αυξάνεται το πρόβλημα της αυτοκτονικότητας. Πέρα από τον αδιαμφισβήτητο ρόλο που παίζουν τα οικονομικά προβλήματα και η ανεργία, η αυτοκτονικότητα είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο στο οποίο εμπλέκονται βιολογικοί, ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες. Αυτοί αλληλεπιδρούν μέσα σε ένα συγκεκριμένο φαινότυπο, μιας συγκεκριμένης προσωπικότητας, που ζει μέσα σε ένα νοσογόνο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο δε μπορεί να καλύψει τις βασικές του ανάγκες ως άτομο. Έτσι, αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης της νόσου, έχοντας πάντα ως προϋπόθεση την μεταβλητότητά της».
Τυπικός αυτοκτονικός ασθενής σαφώς δεν υπάρχει. Πέραν των οικονομικών προβλημάτων και της ανεργίας, δείγματα εναλλακτικών προβλημάτων είναι εν γένει «γεγονότα ζωής» που είτε απλώς προηγούνται της απόπειρας είτε είναι χρόνιου χαρακτήρα. Βαρύνουσας σημασίας αποδεικνύονται τα προβλήματα που σχετίζονται με το σύντροφο ή την οικογένεια του ασθενούς ή ακόμα και την κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών. Η ύπαρξη ιστορικού κατάθλιψης ή άλλης ψυχιατρικής νόσου είναι κάτι το σύνηθες. Εξάλλου, κάποια από τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά όσων έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν είναι η απελπισία, η έλλειψη ελπίδας, ο πεσιμισμός σχετικά με το τι θα φέρει το μέλλον και η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Όλα αυτά αποτελούν παράγοντες-κλειδιά στη σύνδεση κατάθλιψης με τις αυτοκτονικές πράξεις. Επαρκείς είναι οι ενδείξεις ότι πολλοί από όσους αποπειρώνται να βάλουν τέλος στη ζωή τους παρουσιάζουν ανεπάρκεια στην ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, ιδιαίτερα εάν αυτά αφορούν δυσχέρειες στις διαπροσωπικές σχέσεις και επιπλέον εμφανίζουν απουσία εσωτερικού ελέγχου σε συνδυασμό βέβαια με αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν και δρουν επιβαρυντικά στην κατάστασή τους.
Δειλία ή γενναιότητα για κάποιους, λοιπόν. Αμάρτημα ή ψυχική αδυναμία κατά άλλους. Επαφίεται στην ελεύθερη κρίση του καθενός να περιβάλλει την αυτοκτονία με το μανδύα που επιθυμεί. Για μένα, δεν είναι τίποτα άλλο από ένα πρόβλημα υγείας, μία νοσολογική οντότητα και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι μάχη μνημόνιο – αντιμνημόνιο δε θα δοθεί σκυλεύοντας νεκρούς. Οι μεν μνημονιολάτρες ας σταματήσουν να υποβαθμίζουν την όποια επίδραση άσκησε η ανεργία και η ανέχεια στο να «λυγίσουν» κάποιοι συνάνθρωποί μας, οι δε μνημονιοκλάστες ας μην αναγάγουν πλέον ένα σύνθετο φαινόμενο αποκλειστικά στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής επικαλούμενοι αριθμούς αυτοκτονιών που ποτέ δε σημειώθηκαν (να θυμηθούμε σε αυτό το σημείο το κατάπτυστο «σημειώνονται 2000 με 3000 αυτοκτονίες κάθε χρόνο λόγω κρίσης»).
Κάποιες τελευταίες μου σκέψεις… Οφείλουμε να είμαστε ενεργοί στον αποστιγματισμό της νόσου αυτής και να αποτινάξουμε τα στερεότυπα. Βλέποντας την αυτοκτονία ως κοινωνικό ταμπού, για το οποίο δε γνωρίζουμε τα επιστημονικά δεδομένα, δε μιλάμε, δεν ακούμε, δεν, δεν, δεν… γυρνάμε την πλάτη στους συνανθρώπους μας που «φλερτάρουν» οικειοθελώς με το θάνατο και τελικά ενδίδουν… Στο κάτω κάτω, ο διασημότερος αυτόχειρας της χώρας αυτής, που έτυχε να είναι και σπουδαίος ποιητής, στον τελευταίο στίχο του ποιήματὀς του το οποίο παραθέτω στην αρχή του άρθρου μου, έγραψε ότι είναι βέβαιοι κατά βάθος (οι υποψήφιοι αυτόχειρες δηλαδή) ότι θα αναβάλλουν την αυτοκτονία. Θα μου πείτε βέβαια: «Κοπελιά, ο Καρυωτάκης αυτοκτόνησε στο τέλος…» Και εγώ θα σας πω: «Μήπως γιατί δε νοιάστηκε κανένας;»
1018- 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία…
Χρήσιμοι σύνδεσμοι:
1. Στοιχεία – ΣΟΚ: 3.124 Έλληνες αυτοκτόνησαν μέσα σε τρία χρόνια.
2. Στοιχεία σοκ για τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα.
3. Σκέφτονται να πληρώσουν την κρίση ακόμα και με τη ζωή τους.
