Συνέντευξη στη δημοσιογραφική ομάδα:
Ελένη Καλησπεράτη, Κοινωνιολόγος
Γεωργία Κεραμάρη, Δημοσιογράφος
Συνέντευξη Μαρίας Καρακλιούμη, Αντιπεριφερειάρχη Νότιας Αθήνας
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση ως προνομιακός χώρος άσκησης πολιτικής οφείλει να προάγει συνεχώς την ισότητα των φύλων. Η ένταξη του φύλου σε όλες τις διαστάσεις της πολιτικής είναι κρίσιμος παράγοντας ουσιαστικοποίησης της δημοκρατίας και στροφής της σε ένα όλο και πιο ανθρωποκεντρικό μοντέλο. Παράλληλα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι, ίσως, το ιδανικότερο επίπεδο για τη συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική. Είναι το επίπεδο που έχει ολοένα και μεγαλύτερο αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή. Επιτρέπει περισσότερο από κάθε άλλο τη συμφιλίωση της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. Είναι το κοντινότερο επίπεδο στις τοπικές κοινωνίες, γεγονός που διευκολύνει τη συμμετοχή στα κοινά.
Σκεπτόμενοι τα παραπάνω, εκκινεί η σκέψη για μία σειρά συνεντεύξεων γύρω από τη θεματική του ρόλου της γυναίκας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι μια γυναίκα; Ποια ζητήματα πολιτικής την απασχολούν περισσότερο; Υφίσταται εμπόδια λόγω του φύλου της; Ποια η θέση της γυναίκας σε ζητήματα κοινωνικής πολιτικής; Υπάρχουν κοινωνικές δομές που να θωρακίζουν τον ρόλο της; Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα πρόκειται να απαντηθούν μέσω μιας σειράς συνεντεύξεων με διακεκριμένες γυναίκες που δραστηριοποιούνται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Πρώτη εξ αυτών, η κυρία Μαρία Καρακλιούμη, Αντιπεριφερειάρχης Νότιας Αθήνας. Προσιτή και πρόθυμη μας υποδέχθηκε στο προσωπικό της γραφείο. Εγκατέλειψε μία σημαντική καριέρα στον ιδιωτικό τομέα για να «κολυμπήσει» στα βαθιά νερά της πολιτικής. Νέα και δυναμική, διατείνεται με πείσμα πως όταν πραγματικά θέλεις να ασχοληθείς με τα κοινά, το φύλο δε συνιστά εμπόδιο.
Κυρία Καρακλιούμη, η Τοπική Αυτοδιοίκηση εκφράζει εκ φύσεως την εγγύτητα προς τα προβλήματα και τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών;
Εξαρτάται από τι θεωρεί κανείς ως ανάγκη της τοπικής κοινωνίας. Εγώ διαφωνώ όταν βάζουμε «στεγανά» και λέμε ότι οι γυναίκες κάνουν καλύτερα κάτι από τους άνδρες ή το αντίστροφο. Αυτό αποδεικνύεται από την πορεία του καθενός, από το έργο που παράγει ή δεν παράγει, όταν βρίσκεται σε μια θέση ευθύνης. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, δυστυχώς, έχει πολλά και σημαντικά προβλήματα. Λόγω της εγγύτητας την οποία περιγράψατε, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν εξαιρετικές δυνατότητες να εκλεγούν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, ακριβώς γιατί μπορούν είτε να «χαϊδέψουν αυτιά», είτε να πουν στους πολίτες αυτά που εκείνοι θέλουν να ακούσουν. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι αυτοί που εκλέγονται είναι ικανοί και να ασκήσουν διοίκηση. Και εδώ, έγκειται και το μεγάλο πρόβλημα που υπάρχει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και από εδώ μπορεί να ξεκινήσει μια μεγάλη κουβέντα… για το αν και κατά πόσο η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να έχει πολλές αρμοδιότητες ή όχι. Θα αναφέρω και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μπορείτε να δείτε τις εκλογικές αναμετρήσεις των τελευταίων ετών. Υπάρχουν άνθρωποι που εκλέχθηκαν με πολύ μεγάλες πλειοψηφίες στους δήμους τους, στις νομαρχίες παλαιότερα και ενδεχομένως πρόσφατα και στις Περιφέρειες, απλώς η Περιφέρεια είναι ακόμη νέος θεσμός και δε μπορούμε να κοιτάξουμε πίσω ώστε να αξιολογήσουμε την κατάσταση. Είναι η πρώτη φορά που εκλεγήκαμε. Θα δείτε, λοιπόν, ανθρώπους που έχουν εκλεγεί για πολλές συναπτές τετραετίες, ειδικά αν πάμε στο επίπεδο του πρώτου βαθμού αυτοδιοίκησης, και το αποτέλεσμα που παρήγαγαν ήταν πάρα πολύ μικρό. Βρήκαμε δήμους υπερχρεωμένους, δήμους που ήταν ακόμη και άνδρα κατασπατάλησης. Επομένως, το ότι κάποιος μπορεί να εκλεγεί δε σημαίνει ότι είναι και ικανός να ασκήσει σωστή διοίκηση.
Οι γυναίκες είναι λόγω της ιδιοσυγκρασίας τους πιο ευαίσθητοι δέκτες των συνθηκών διαβίωσης των τοπικών κοινωνιών;
Η δική μου γνώμη είναι ότι θα έπρεπε τόσο στους δήμους όσο και στις περιφέρειες να υπάρχουν ορισμένες σταθερές θέσεις, οι οποίες να καταλαμβάνονται από υψηλού επιπέδου υποψηφίους, ενδεχομένως και πολύ έμπειρους δημοσίους υπαλλήλους και να είναι οι θέσεις των managers. Πρέπει να υπάρχει κάποιος που να μπορεί να «τρέξει» τον Δήμο, την Περιφέρεια ή την Αντιπεριφέρεια, τον παλιό Νομό. Παραδείγματος χάριν, εκλέγεται ένας άνθρωπος που καταλαμβάνει τη θέση του Αντιδημάρχου Καθαριότητας. Αυτός ο άνθρωπος, θα πρέπει οποιαδήποτε και αν είναι η επαγγελματική του καταβολή, να έχει γνώμη για το δίκτυο των σκουπιδιών και πώς αυτά θα μαζευτούν, να έχει γνώμη για το επιχειρησιακό σκέλος και στο τέλος να τον απασχολεί και αν κάηκε και ένα φανάρι στο σκουπιδιάρικο του Δήμου. Αυτό, όμως, δεν είναι άσκηση πολιτικής, είναι ο τρόπος λειτουργίας. Η γνώμη μου είναι ότι θα πρέπει να υπάρχουν άνθρωποι που να είναι σε δυο τρεις υψηλές θέσεις, στην Περιφέρεια ή στον Δήμο, οι οποίοι να ασχολούνται με το να λειτουργούν οι Δήμοι και οι Περιφέρειες και να είναι εκείνοι οι εκλεγμένοι οι οποίοι εν τέλει θα χαράσσουν πολιτική.
Ποια πιστεύετε ότι είναι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που μπορεί να έχει μία γυναίκα που κατέχει υψηλή θέση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση εν συγκρίσει με έναν άνδρα;
Τα πλεονεκτήματα πολλές φορές προέρχονται και από τον προηγούμενο βίο του αιρετού. Δηλαδή, ένας άνθρωπος ο οποίος είναι αιρετός και έχει μια πορεία στον συνδικαλιστικό χώρο έχει άλλες καταβολές, διαφορετική νοοτροπία και άλλες προτεραιότητες. Ένας άνθρωπος ο οποίος έχει προέλθει από τον ιδιωτικό τομέα έχει διαφορετικές. Η γνώμη μου είναι, λοιπόν, ότι άσχετα με το φύλο καθενός, ο προηγούμενος επαγγελματικός ή πολιτικός βίος είναι εκείνος που διαφοροποιεί την αποτελεσματικότητα.
Αντίστροφα, πιστεύετε ότι υπάρχουν σημεία στα οποία μπορεί να μειονεκτεί μια γυναίκα;
Υπάρχει ένα θέμα με την νοοτροπία της κοινωνίας που μεγεθύνεται από το πολιτικό σύστημα. Άφησα τον ιδιωτικό τομέα στα 34 μου χρόνια, για να πάω αναπληρώτρια εκπρόσωπος Τύπου στο ΠΑΣΟΚ και κατόπιν εξελέγην Αντιπεριφερειάρχης και έχω να σας πω ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν έχει να κάνει με το φύλο, αλλά με την ηλικία. Στα 34, όταν άφησα τον ιδιωτικό τομέα ήμουν ήδη διευθυντικό στέλεχος εταιρείας, μέλος του Δ.Σ. της εταιρείας και είχα γνώμη για το πώς η εταιρεία θα ανέπτυσσε τις δραστηριότητές της. Αντίθετα, στα 34, στο πολιτικό σύστημα ήμουν new entry, είχα πάει να ρίξω το μέσο όρο ηλικίας. Στα 34, στην αγορά είσαι ένα ώριμο στέλεχος ενώ για την πολιτική είσαι ο «μικρός». Εδώ είναι το θέμα. Ότι υπάρχει αναντιστοιχία κοινωνίας, αγοράς και πολιτικού συστήματος.
Γενικά, πόσο εύκολο είναι για μία γυναίκα να φθάσει στην κορυφή της ιεραρχικής πυραμίδας της τοπικής αυτοδιοίκησης; Έχετε κάποια προσωπικά βιώματα που μπορείτε να αναφέρετε;
Εμείς δεν έχουμε εκλεγεί με σταυρό. Μας επέλεξε ο πολιτικός φορέας από τον οποίο προερχόμαστε. Προσωπικά, όμως, πιστεύω ότι οι γυναίκες μπορούν να φτάσουν στην κορυφή της ιεραρχικής πυραμίδας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εάν και εφόσον το θέλουν. Το ίδιο και στην πολιτική. Να σας θυμίσω ότι όταν υπήρχαν οι νομαρχίες, μιας και τώρα δεν υπήρχε κάποια γυναίκα υποψήφια Περιφερειάρχης, υπήρξαν γυναίκες που είχαν εκλεγεί Νομάρχες. Νομίζω ότι έχει να κάνει με το τι επιδιώκει κανείς και με το αν και κατά πόσο διαθέτει τα απαραίτητα ψυχικά αποθέματα, γιατί η πολιτική χρειάζεται πολλά ψυχικά αποθέματα. Χρειάζεται βέβαια και χρόνο, και δυστυχώς έτσι όπως είναι διαρθρωμένη η ελληνική οικογένεια, είναι κάπως πιο εύκολο για τους άνδρες να συμμετέχουν στα κοινά σε σχέση με τις γυναίκες. Δε θεωρώ ότι οι γυναίκες δεν έχουν δυνατότητες. Είναι θέμα επιλογών.
Υπάρχουν δομές που να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των γυναικών στην τοπική αυτοδιοίκηση; Υπάρχουν διευκολυντικά μέτρα που να επιτρέπουν την εναρμόνιση της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής;
Όχι, το μόνο κίνητρο που υπάρχει είναι αυτό της ποσόστωσης ως προς την υποψηφιότητα. Όπως ορίζει ο νόμος το ένα τρίτο των υποψηφίων πρέπει να είναι γυναίκες. Αλλά νομίζω πως δε χρειάζεται κίνητρο για να ασχοληθεί κάποιος με την πολιτική. Ή θες να ασχοληθείς και να κάνεις κάτι για το δημόσιο συμφέρον ή δεν ασχολείσαι με τα κοινά.
Υπάρχει επαρκής θεσμική στήριξη για μία γυναίκα που θέλει να γίνει μητέρα; Εσείς τι θα προτείνατε;
Δεν έχω βιώσει τη μητρότητα και δε γνωρίζω στην πράξη αν είναι επαρκής. Θεωρώ, όμως, ότι ειδικά στο δημόσιο τομέα υπάρχουν πολλά κίνητρα για μία μητέρα, ακριβώς γιατί έχει περιορισμένο ωράριο για σημαντικό χρονικό διάστημα. Της δίνεται μία μεγάλη άδεια στην περίοδο της λοχείας, φεύγει νωρίτερα κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης. Σίγουρα, σε μια ιδανική κοινωνία θα υπήρχαν παιδικοί σταθμοί με διευρυμένα ωράρια, που δε θα λειτουργούν δηλαδή μέχρι τις 16:00, εξυπηρετώντας μόνο τους δημοσίους υπαλλήλους. Άρα, όταν νομοθετούμε και εφαρμόζουμε κάτι, θα πρέπει να το εφαρμόζουμε για όλη την κοινωνία. Δυστυχώς, τα περισσότερα πράγματα εφαρμόζονται για τον ένα και μοναδικό συνεπή εργοδότη, που είναι το ελληνικό δημόσιο. Εμείς έχουμε κάνει κάποιες ενέργειες ως προς αυτό. Θέλουμε να εγκαινιάσουμε την τράπεζα ελευθέρου χρόνου. Πιο συγκεκριμένα, ως περιφερειακή ενότητα Νότιας Αθήνας, συνεργαστήκαμε με το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, χωρίς κόστος από την πλευρά της Περιφέρειας, αλλά με κόστος που κάλυπτε το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήρθαν κάποιοι φοιτητές, έκαναν πρακτική άσκηση σε μας ερευνώντας το θεσμό του ΚΑΠΗ στους θαμώνες των ΚΑΠΗ της Νότιας Αθήνας. Ανάλογη έρευνα είχε να γίνει από το 1989. Η έρευνα αφορούσε τους θαμώνες των ΚΑΠΗ, γενικά τις συνήθειές τους, το πόσο ικανοποιημένοι είναι από το θεσμό, για κάποια ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη διατροφή τους, με τις διακοπές τους, με την υγεία τους. Επειδή πέρυσι το 2011 ήταν έτος εθελοντισμού κάναμε και μία καταγραφή γενικά για τον εθελοντισμό. Στόχος μας, λοιπόν, είναι να εγκαινιάσουμε την τράπεζα ελευθέρου χρόνου. Ειδικότερα, κάποιες ώρες το απόγευμα στα ΚΑΠΗ της περιοχής, πιλοτικά σε πρώτη φάση, θα μπορεί κάποιος γονέας να αφήσει το παιδί του στο ΚΑΠΗ. Το παιδί θα έρχεται σε επαφή με ανθρώπους τρίτης ηλικίας, μιας και δεν έχουν όλα τα παιδιά παππούδες και γιαγιάδες και θα έχει κάποιες ώρες δημιουργικής απασχόλησης. Παραδείγματος χάριν, θα ακούν παραμύθια ή θα κάνουν κάποιο δημιουργικό παιχνίδι ή απλά να έχουν μια επικοινωνία με κάποιον ηλικιωμένο. Έτσι, οι γονείς θα τα αφήνουν σε κάποιο ασφαλές μέρος χωρίς να ανησυχούν.
Έχετε λάβει και άλλες πρωτοβουλίες στήριξης για ευπαθείς κοινωνικά ομάδες;
Έχουμε λάβει πρωτοβουλίες που θα θέλαμε να γνωστοποιήσουμε. Παραδείγματος χάριν, πέρυσι διοργανώσαμε διαγωνισμό φωτογραφίας με θέμα το «νερό» σε όλες τις μορφές του. Οι 50 καλύτερες φωτογραφίες εκτέθηκαν σε όλους τους δήμους της περιφερειακής μας ενότητας και σε ορισμένους χώρους πολιτισμού στο κέντρο της Αθήνας. Αυτές οι φωτογραφίες θα δημοπρατηθούν. Τα χρήματα που θα συγκεντρωθούν, προορίζονται για τον Φάρο Τυφλών που βρίσκεται στην Καλλιθέα.
Φέτος, θα γίνει και ο δεύτερος διαγωνισμός φωτογραφίας που έχει θέμα «φωτογραφία δρόμου».
Στόχος μας είναι να κάνουμε παράλληλα και ένα φόρουμ εθελοντικών φορέων, που προσφέρουν κοινωνικό έργο. Προγραμματίζουμε μία εσπερίδα, για να γνωστοποιήσουμε στο ευρύ κοινό τη δράση τέτοιων συλλόγων ή οργανώσεων ώστε αν κάποιος θέλει να προσφέρει, να δίνει εκεί που η προσφορά του θα έχει πραγματικό αντίκρισμα.
Τέλος, θα θέλαμε να μάθουμε πως πιστεύετε ότι διαγράφεται το μέλλον των γυναικών στην τοπική αυτοδιοίκηση;
Ενδεχομένως να θεωρηθώ ρομαντική, αλλά πιστεύω ότι μελλοντικά στον πολιτικό χώρο θα διακρίνονται μόνο οι άξιοι είτε είναι γυναίκες είτε είναι άνδρες. Οι γυναίκες στην Ελλάδα είναι αρκετά πιο μπροστά σε σχέση με γυναίκες στο εξωτερικό. Έχουν δικαιώματα ως γυναίκες που σε άλλες κοινωνίες δε θεωρούνται αυτονόητα. Αν παρακολουθείτε τις αμερικανικές εκλογές, θα δείτε ότι κάθε φορά που έχουν εκλογές συζητούν το θέμα της άμβλωσης, κάτι που στην Ελλάδα έχει λήξει. Έχουμε κατακτήσει το δικαίωμα από τη στιγμή που γεννιόμαστε να διατηρούμε το δικό μας επίθετο και θεωρώ ότι έχουμε αρκετά περισσότερα δικαιώματα από άλλες χώρες. Προσωπικά, η μόνη μου ανησυχία είναι για τις γυναίκες του Αραβικού κόσμου. Παρακολουθώντας τις εξελίξεις μετά την Αραβική άνοιξη παρατηρώ ότι τα δικαιώματα των γυναικών έχουν μείνει πολύ πίσω από ότι θα ανέμενε κανείς. Αυτές οι γυναίκες, αν είχαν τα δικαιώματα που έχουμε εμείς, θα ήταν πολύ ευτυχισμένες.
