Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Εβδόμη»,
Συνέντευξη στη Λυδία Ελιόγλου
Επιμέλεια: Νατάσα Στάμου, Δημοσιογράφος
Η κλινική ψυχολόγος Ηλέκτρα Χουρμουζιάδου καταθέτει την εμπειρία της από την εθελοντική εργασία στην Ισπανία, σχολιάζει τη δράση των ευρωπαϊκών μη κυβερνητικών οργανώσεων αλλά και τη συμμετοχή των εθελοντών.
Η εμπειρία νέων επιστημόνων στο εξωτερικό σε μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών αφήνει πολλά συμπεράσματα για την εικόνα της σημερινής Ευρώπης και δημιουργεί μέτρο σύγκρισης στον κάθε επιστημονικό τομέα για την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα τους. Η κλινική ψυχολόγος Ηλέκτρα Χουρμουζιάδου, που εργάζεται σήμερα στην ψυχιατρική κλινική «Ελευθερία», μιλάει για τα όσα αποκόμισε κάνοντας το μεταπτυχιακό της στην Ισπανία αλλά και την εμπειρία της από εθελοντική εργασία σε μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ).
Το ξεκίνημα
«Είχα κάνει Erasmus τα Κανάρια επί ένα εξάμηνο. Εκεί, ερωτεύτηκα την Ισπανία και τον τρόπο ζωής γι’ αυτό και επέλεξα αργότερα να επιστρέψω για να κάνω το μεταπτυχιακό μου γνωρίζοντας και τη γλώσσα και εκεί, ξεκίνησα να έχω και επαφή με τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, έναν χώρο ο οποίος ανέκαθεν με τραβούσε. Ήμουν πάντα υπέρ του να βοηθάμε τη Unicef, να στέλνουμε χρήματα, να δίνουμε τα παλιά μας ρούχα να τα φορέσουν κάποιοι άλλοι αντί να τα πετάμε κτλ. Έψαξα να δω τι θα μπορούσα να κάνω μ’ αυτές τις οργανώσεις…» αναφέρει η Ηλέκτρα Χουρμουζιάδου και περιγράφει το στάδιο της διερεύνησης για έναν εθελοντή: «Η αρχική μου αναζήτηση σε μία οργάνωση που λεγόταν “Ψυχολόγοι χωρίς σύνορα” αποδείχτηκε… “φούσκα”, αφού δεν υπήρχε πλέον ή υπήρχε σε άλλες πόλεις γι’ αυτό και μετά έψαξα αντίστοιχες οργανώσεις με συναφές το αντικείμενό μου. Δεν έζησα στην Ισπανία σε μεγάλες πόλεις, όπως Μαδρίτη ή Βαρκελώνη, αλλά σε πόλεις σαν την Καβάλα και αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση ήταν το γεγονός ότι σε τέτοια μέρη υπήρχαν είκοσι μη κυβερνητικές οργανώσεις, όχι μία και δύο. Τελικά, ξεκίνησα με τους «Γιατρούς του Κόσμου», όπου και οργανώθηκα πιο πολύ. Μάλιστα, σε ένα πρώτο στάδιο πήγα έχοντας στο μυαλό μου ότι ήθελα να φύγω στη συνέχεια και να πάω στην Αφρική για να κάνω εκεί κάτι. Όταν μου εξήγησαν και το κατάλαβα κιόλας στην πορεία ότι το έργο που έχει να προσφέρει κανείς στην Αφρική δεν είναι μεγαλύτερο ή πιο σημαντικό από το έργο που έχει να προσφέρει σε μια μικρή κοινωνία Ευρώπης, αφού παντού υπάρχει έργο να προσφέρεις, άφησα εκείνο το σχέδιο και δούλεψα πράγματι σε τοπικό επίπεδο, σε μία πόλη που λέγεται Σαντιάγο ντε Κομποστέλα στη βόρεια Ισπανία με τους “Γιατρούς του Κόσμου”.».
Περιγράφοντας συνοπτικά το κομμάτι της ενασχόλησής της, σχολιάζει τον τομέα της υγείας αλλά και την ενημέρωση του κοινού σε μια εποχή όπου οι μετανάστες αφορούν τις χώρες – κράτη οι οποίες έχουν θεσπίσει υπέρ τους συγκεκριμένα δικαιώματα: «Το σύστημα υγείας της Ισπανίας δεν είναι, σαφώς, όπως είναι της Σουηδίας αλλά είναι σίγουρα καλύτερο από ό,τι είναι της Ελλάδας. Έχω προσωπική εμπειρία, λοιπόν, ως Ευρωπαίος πολίτης, αφού εκεί με αντιμετώπιζαν σαν να ήμουν Ισπανίδα. Έχω, όμως, περισσότερη εμπειρία από την άποψη του μετανάστη, αφού δούλεψα μαζί τους. Στην ουσία, δραστηριοποιήθηκα στο να ενημερώνω μετανάστες για τα δικαιώματά τους στο σύστημα υγείας, νόμιμους και μη, οι οποίοι έχουν σχεδόν τα ίδια δικαιώματα με τους Ισπανούς πολίτες σ’ αυτόν τον τομέα. Τους ενημερώναμε σ’ αυτό το κομμάτι, τι δικαιούνταν δηλαδή από το ισπανικό κράτος.».
Εντυπώσεις από τη συμμετοχή
«Δεν είναι όλες οι ΜΚΟ το ίδιο, υπάρχουν μεγάλες διαφορές. Εγώ τις διαχωρίζω σε δύο κατηγορίες βασικές. Υπάρχουν μη κυβερνητικές οργανώσεις, οι οποίες δρουν πυροσβεστικά, για παράδειγμα σε έναν εμφύλιο μιας χώρας. Θα πάνε εκεί, θα χτίσουν σχολεία, θα δώσουν φαγητό στο τάδε χωριό, θα μοιράσουν τα απαραίτητα είδη, αλλά τίποτα από αυτά δεν θα βγει παραέξω μέσω ρεπορτάζ για παράδειγμα, δεν θα κοινοποιηθεί στο ευρύ κοινό. Αυτό τι σημαίνει; Ότι μια τέτοια οργάνωση έχει πρόσβαση σε όλες τις χώρες, εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων. Από την άλλη, οι “Γιατροί του Κόσμου” θα παράγουν έργο και θα το κοινοποιήσουν στον κόσμο, να ξέρει το κοινό τι συμβαίνει εκεί μήπως αυτό αλλάξει, μήπως θορυβηθεί η διεθνής κοινότητα και υπάρξουν παρεμβάσεις. Αυτό τι σημαίνει, όμως; Ότι δεν έχει πρόσβαση όπου θέλει, θα αντιμετωπίσει αρνητισμό, θα βρει και κλειστές πόρτες. Και οι δύο προσφέρουν έργο αλλά στη δεύτερη περίπτωση, εκ των πραγμάτων, προσφέρεται έργο και στον τομέα “θα προσπαθήσω να αλλάξω τον κόσμο”…».
Σε μια εποχή, ωστόσο, που πολλές «φούσκες» από ΜΚΟ έχουν σκάσει σε μορφή σκανδάλων, τι σκέφτεται σήμερα για το πώς καταθέτει κανείς υποψιασμένα την εθελοντική του εργασία; «Πριν από όλα, ρωτάς πού βρίσκει τα έσοδα η οργάνωση. Τα βρίσκει από ιδιώτες; Δέχεται εθελοντές; Υπάρχει οργανωτικό κομμάτι, καθαρά διοικητικό; Αυτό συνεπάγεται ότι δεν είναι στόχος το κέρδος, υπάρχει δράση.
Το πώς λειτουργεί η οργάνωση μιλάει για όλα. Όταν πας ως εθελοντής είσαι η εξαίρεση ή και οι υπόλοιποι είναι εθελοντές και δεν πληρώνονται; Είχα προσπαθήσει να λάβω μέρος σε μία ΜΚΟ στην Ισπανία, η οποία δούλευε με ψυχιατρικούς ασθενείς. Είδα έναν τύπο που είχε ανοίξει την οργάνωση, είχε πάρει από ισπανικό κράτος λεφτά, αφού τότε η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε πολλά και τα έδινε για πλάκα, ο οποίος στην πράξη, ήταν ένας άνθρωπος μόνος του. Μάζευε καμιά δεκαπενταριά άτομα, φοιτητές συνήθως, που είναι η πιο εύκολη λεία και συγκινούνται από την εμπειρία και μόνο, ενώ φαινόταν ότι ο ίδιος βαριόταν, ότι άλλος ήταν ο σκοπός του. Έκανε ίσα – ίσα ένα πρόγραμμα, νοίκιασε και ένα χώρο και έργο δεν υπήρξε, ουσιαστικά, ποτέ. Από τι φαινόταν ότι κάτι δεν πάει καλά; Μπορεί μόνος του ένας άνθρωπος να λειτουργήσει κάτι τέτοιο; Δεν είχε ούτε έναν υπάλληλο για να σηκώνει τα τηλέφωνα! Οι δραστηριότητες φαινόταν ότι δεν προσφέρανε κάτι ιδιαίτερο στον κόσμο στον οποίο απευθύνονταν. Είναι λίγο και στο ατομικό κριτήριο, στο πόσο υποψιασμένος είναι ο ίδιος ο εθελοντής όταν απευθύνεται σε μια οργάνωση. Θέλει ψάξιμο. Από τις απαντήσεις που θα πάρεις σε ερωτήσεις, θα καταλάβεις πολλά…».
Τέλος, διαχωρίζοντας το λειτουργικό κομμάτι, μιλάει για το καθαρά ατομικό της προσφοράς, αυτό το οποίο όπως και να έχει, θα επιφέρει αποτέλεσμα: «Από την πλευρά του εθελοντή, όπου και να είσαι, είτε είναι “φούσκα” μια δομή είτε δεν είναι, προσφέρεις έργο, σίγουρα κάτι προσφέρεις. Γιατί; Επειδή σ’ αυτόν τον οποίο βοηθάς είτε είναι μετανάστης είτε ψυχικά ασθενής είτε οτιδήποτε άλλο προσφέρεις πραγματικά. Αυτή είναι η αλήθεια. Είσαι ένας άνθρωπος και είναι ένας άλλος άνθρωπος, ο οποίος χρειάζεται με κάποιο τρόπο τη βοήθειά σου είτε με το να του κάνεις ιδιαίτερα μαθήματα είτε να τον πας μια βόλτα είτε να τον ενημερώσεις για κάποια πράγματα. Όσο “φούσκα” και αν είναι μια οργάνωση, αυτός που δέχεται το έργο και αυτός που το προσφέρει υφίστανται. Απλώς, υπάρχουν περιπτώσεις όπου παράλληλα αισχροκερδεί και ένας τρίτος. Σ’ αυτό το σημείο, το πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι η προσφορά ναι μεν γίνεται, μετράει το ίδιο, αλλά στο πλαίσιο στο οποίο γίνεται χάνονται ταυτόχρονα χρήματα του κράτους, αυτά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εκεί που πραγματικά παράγεται έργο και να μη χαραμίζονται. Ιδανικά, λοιπόν, πρέπει να υπάρχει ένας ελεγκτικός μηχανισμός για αυτόν τον τρίτο που αισχροκερδεί…».
Εικόνες και συμπεράσματα
Ως παράδειγμα μιας ευρωπαϊκής χώρας, η Ηλέκτρα Χουρμουζιάδου αναφέρει για την Ισπανία: «Το κομμάτι της ενημέρωσης το έχουν αναλάβει εξ ολοκλήρου οι εθελοντές. Από το ισπανικό κράτος δεν γίνεται καμία προσπάθεια να ενημερώσει τους μετανάστες θεωρώντας ότι έχει “χασούρα” από αυτά τα δικαιώματα. Είχαμε δώσει πάλη για να μας επιτρέψουν τα κέντρα υγείας να ενημερώσουμε τους μετανάστες. Την Παγκόσμια Ημέρα της Υγείας είχαμε πάει απλά για να αφήσουμε ενημερωτικά φυλλάδια και προσπάθησαν να μας διώξουν λέγοντάς μας “τι τα θέλετε τώρα και ασχολείστε μ’ αυτούς, ενώ έχουν αναφαίρετο δικαίωμα στην υγεία, όπως και στο να έχουν μεταφραστή για τέτοια θέματα, όπως και το να ζητήσουν μια δεύτερη γνώμη σε ιατρική γνωμάτευση. Είναι θεμελιώδες δικαίωμα, το οποίο έχουν ψηφίσει και η Ισπανία και η Ελλάδα, κάτι το οποίο καταπατάται και εδώ, στη χώρα μας…».
Στην καθημερινή δράση της εθελοντικής της προσφοράς σχολιάζει τι επικρατούσε μέσα από ένα περιστατικό, το οποίο μιλάει για το δικαίωμα πρωτίστως στην ενημέρωση για τα… ίδια τα δικαιώματα: «Παλεύαμε να φέρουν μεταφραστές στα νοσοκομεία, αφού υπήρχαν μετανάστες που δεν μιλούσαν Ισπανικά και δε μπορούσαν να συνεννοηθούν. Ως εθελοντές συνοδεύαμε αυτούς τους ανθρώπους, που δε μιλούσαν ισπανικά, στον γιατρό για να τους πει τι είχαν και τι θα έπρεπε να κάνουν. Έχει συμβεί άνθρωπος που είχε σπάσει το χέρι του και έπρεπε να κάνει ακτινογραφίες και δε μιλούσε τη γλώσσα να έχει πάει και να έχει κάνει τις ακτινογραφίες και μετά, να τις έχει πάρει και να έχει… φύγει! Δεν του είπε κανείς ότι έπρεπε όταν τις βγάλει, να τις δείξει στο γιατρό για να του πει τι θα κάνει με βάση αυτές. Θεώρησε ότι απλά βγάζοντάς τες θα γινόταν καλά…».
Πηγή: Εφημερίδα Εβδόμη, 23/ 11/ 2012 (συνέντευξη στη Λυδία ΕΛΙΟΓΛΟΥ)
