Γράφει η Άντρη Γεωρνταμιλή,
Επικοινωνία & Media
Μία βόλτα από την ιταλική «πόλη της Κοινωνικής οικονομίας»
…ως τους πρόποδες του Φιλοπάππου
Σε συνέχεια της παρουσίασης της «Ηθικής Τράπεζας» της Ιταλίας θα αναδείξουμε πιο ολοκληρωμένα το εδαφικοποιημένο μοντέλο αλληλέγγυας οικονομίας στο πλαίσιο της σύμπραξης συνεταιρισμών στην Ιταλία, αλλά και μία εξαιρετική πρωτοβουλία αλληλέγγυου εμπορίου που έχει την έδρα της στην όμορφη γειτονιά του Θησείου, τις ρίζες της στο «Σπόρο» των Εξαρχείων και την καρδιά της να χτυπά από τα χωριά των Ζαπατίστας μέχρι τη Σαλονίκη, το Βόλο και την Κρήτη.
Η “Citta dell’ Altra Economia” (CAE) είναι αυτό που μαρτυρά το όνομά της, η πόλη μιας άλλης, εναλλακτικής οικονομίας. Βρίσκεται σε μια έκταση 3.500 τ.μ. στην καρδιά της Ρώμης και συγκεκριμένα στο Testaccio, στο χώρο των παλαιών σφαγείων της Ρώμης που αναδείχθηκε και μαζί ανέδειξε και αρχιτεκτονικά τη βιομηχανική ιστορία της πόλης. Δεν πρόκειται για ένα κλασικό κτίριο -τερατουργήματα σαν εκείνα που φυτεύονται σε περιοχές αποκομμένες από τους τόπους κατοικίας και εργασίας και από τη φυσική ροή της καθημερινότητας και της ζωής των ανθρώπων. Είναι μεν ένα πολυκατάστημα με τη διαφορά ότι αντί να επιδιώκει την άνευ όρων και διαρκή κατανάλωση, προσπαθεί να συμβάλει στη δημιουργία καταναλωτικής συνείδησης καθώς και στην ισορροπία μεταξύ του σεβασμού στο φυσικό περιβάλλον και της ικανοποίησης των βασικών ανθρώπινων αναγκών με όρους “fair trade”. Στη Citta dell’ Altra Economia, η έλλειψη parking δε σχετίζεται με έλλειψη χώρου, αλλά με την προσπάθεια μείωσης της αυτοκίνησης και την προώθηση της χρήσης ποδηλάτου στην πόλη. Με λύπη μας βλέπουμε ότι στην Αθήνα και την ευρύτερη Περιφέρεια, ακολουθώντας την ελληνική νοοτροπία δεκαετιών, ανά περιόδους τσιμεντοποιούνται αλάνες και «ξυρίζονται» παρκάκια προκειμένου να φιλοξενηθούν άνετα κάποιες χιλιάδες αυτοκίνητα ακόμα.
Συμπράττουσες οργανώσεις και προωθούμενοι τομείς της «άλλης οικονομίας»
Οι 40 περίπου μη κερδοσκοπικές οργανώσεις που ίδρυσαν την CAE στοχεύουν σε μία παραγωγή πιο φιλική -ή έστω λιγότερο καταστροφική- προς το φυσικό περιβάλλον προωθώντας τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας και την κατασκευή βιοκλιματικών κτιρίων, τις βιολογικές καλλιέργειες και τη μείωση των μεσαζόντων, τη δημιουργία πιο δίκαιων χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, τη διαμόρφωση υγιούς καταναλωτικής συνείδησης καθώς και την ενημέρωση των πολιτών-καταναλωτών σχετικά με τις διαδικασίες εναλλακτικής παραγωγής αλλά και τις ευκαιρίες τις οποίες γεννούν.
Μερικούς από τους τομείς, τους παρουσιάζουμε συνοπτικά παρακάτω:
- Βιολογικές καλλιέργειες. Τα βιολογικά προϊόντα που πωλούνται παράγονται στις περιφερειακές πόλεις και τα χωριά, τονώνοντας έτσι και τις τοπικές οικονομίες και μειώνοντας το κόστος μεταφοράς, πωλούνται από τους παραγωγούς χωρίς μεσάζοντες και οργανώνονται μικρά σεμινάρια από τους ίδιους σχετικά με τον τρόπο παραγωγής και την ποιότητα και θρεπτική αξία των προϊόντων.
- Αλληλέγγυο εμπόριο. Στην CAE πωλούνται, μέσα από τις προαναφερθείσες διαδικασίες, προϊόντα από συνεταιρισμούς αναπτυσσόμενων ακόμη χωρών προκειμένου να επιτευχθεί μία άμεση συνεργασία καθώς και βοήθεια μεταξύ λαών βιομηχανικών και μη βιομηχανικών χωρών με την προϋπόθεση ότι δεν κατασπαταλώνται φυσικοί πόροι και δεν εργάζονται ανήλικα παιδιά.
- Υπεύθυνος τουρισμός. Το συντονιστικό εναλλακτικού τουρισμού που δημιουργήθηκε με σκοπό να συντονίζει και να εκπαιδεύει τον κόσμο προκειμένου να αποκτήσει μία πιο ευρεία ματιά περιηγητή και όχι αγελαίου τουρίστα όταν επισκέπτεται έναν τόπο. Αυτό πραγματοποιείται σε συνεργασία με τοπικές οργανώσεις οι οποίες στις αναπτυσσόμενες χώρες βοηθούν ακόμη και στην εξασφάλιση φιλοξενίας σε σπίτια με ένα μικρό αντίτιμο για τους οικοδεσπότες.
- Επαναχρησιμοποίηση. Η ανακύκλωση στην CAE παίρνει χαρακτήρα δημιουργίας και οικονομίας. Αντικείμενα που θα ήταν για πέταμα όχι λόγω αχρηστίας, αλλά λόγω παρελθούσας μόδας και άλλων δεινών της καταναλωτικής κουλτούρας, με πολλή φαντασία μπορούν να αλλάξουν χρήση ή να αποτελέσουν καλλιτεχνικές δημιουργίες. Στην CAE θα βρει κανείς είτε τέτοια αντικείμενα προς πώληση είτε να πάρει ιδέες και τεχνογνωσία για να εξασκήσει ο ίδιος την μεταποιητική του ικανότητα και τη φαντασία του.
- Εναλλακτική ενημέρωση. Η γνώση και η πληροφόρηση είναι δύναμη που πρέπει να μοιράζεται με τρόπο οριζόντιο και συμμετοχικό. Το ελεύθερο λογισμικό, τα νέα εναλλακτικά μέσα και η τεχνογνωσία για την εκμετάλλευσή τους από τον καθέναν είναι, επίσης, μία πρόσθετη προτεραιότητα που αναδεικνύεται μέσα στους χώρους της «άλλης πόλης».
- Άλλες ιδέες που υλοποιήθηκαν είναι, η «Ηθική Τράπεζα» που παρουσιάσαμε στο προηγούμενο φύλλο μας με τα ιδιόρρυθμα υποκαταστήματα-περίπτερά της, το βιολογικό καφενείο-εστιατόριο που προσφέρει παραδοσιακά πιάτα στη λογική του slow food, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για τις οποίες η «Ηθική Τράπεζα» υλοποίησε ένα αρκετά μεγάλο πρόγραμμα τα τελευταία χρόνια, τα ενημερωτικά workshops, τα σεμινάρια, τα καλλιτεχνικά δρώμενα, οι εκθέσεις, οι προβολές και φυσικά, οι συχνές γιορτές. Δε λείπουν, βέβαια, και οι πρωτοβουλίες επανένταξης ευπαθών ομάδων, όπως ανέργους, αποφυλακισθέντες κ.ά. Την τρέχουσα περίοδο, μάλιστα, εγκαινιάζεται γραφείο δωρεάν παροχής νομικής βοήθειας σε πρόσφυγες αιτούντες άσυλο καθώς, ενώ λίγο καιρό πριν η CAE φιλοξένησε το ROM Pride 2012.
Υπάρχει «μια άλλη» Αθήνα;
Υπάρχει η Αθήνα της κρίσης, των κλειστών μικρομάγαζων, της ανεργίας και των χιλιάδων αστέγων. Υπάρχει η Αθήνα της ποινικοποίησης των αντιστάσεων, της φοβικής οργής και της στείρας «αγανάκτησης» ή ακόμη, αυτή των ξενοφοβικών ξεσπασμάτων και της ροπής στην ανθρωποφαγία μεταξύ των φτωχών. Μία Αθήνα ζοφερή και άσχημη; Ίσως, εάν κανείς δε θέλει να δει την όμορφη και δημιουργική πλευρά της.
Αναζητώντας στην πόλη μας μικρές εστίες μίας άλλης οικονομίας -μίας άλλης φιλοσοφίας ζωής κατ’ επέκταση- βρήκαμε ένα κομμάτι από μία άλλη Αθήνα του κόσμου που επιμένει να προχωρά πάνω στους δρόμους της αλληλεγγύης, της συνεργατικής κουλτούρας και της οικοδόμησης ενός πολιτισμού και μίας οικονομίας που δεν αποθεώνουν το κέρδος και τον ανταγωνισμό «πατώντας» πάνω στον άνθρωπο και τη φύση ή ορθότερα, «πατώντας» τον άνθρωπο και τη φύση.
Ο «Σπόρος» που έπιασε «Σκόρο» κι ο σπόρος της αλληλέγγυας οικονομίας… «συν άλλοις»
Ο Συνεταιρισμός Αλληλέγγυας Οικονομίας «Συν-Άλλοις» εδρεύει στο Θησείο και αποτελεί μία συνέχεια-μετεξέλιξη του συνεταιρισμού «ο Σπόρος» που για χρόνια λειτουργούσε στα Εξάρχεια. Η ομάδα του «Σπόρου» μπολιασμένη με τις ιδέες και τις εμπειρίες των κινημάτων της Λατινικής Αμερικής και των αυτοχθόνων πληθυσμών των χωριών της Τσιάπας μπήκε στη διαδικασία εισαγωγής και διακίνησης ζαπατιστικού καφέ προερχόμενου από τους συνεταιρισμούς που δημιούργησαν οι γηγενείς προκειμένου να επιβιώσουν και να αντισταθούν στην πίεση και την εκμετάλλευση των πολυεθνικών αλλά και την απομόνωση που τους επέβαλαν. Στο Σπόρο λειτουργούσε καφενείο όπου και μπορούσε κανείς να προμηθευτεί καφέ, ζάχαρη, τσάι και άλλα ζαπατιστικά προϊόντα, ενώ στο πατάρι του φιλοξενούνταν το χαριστικό-ανταλλακτικό παζάρι ρούχων.
Σήμερα, μετά από διαβούλευση μηνών γεννήθηκε η ιδέα του «Σκόρου» του αυτόνομου πλέον χώρου του ανταλλακτικού παζαριού του «Σπόρου» που ασχολείται ευρέως με τα ζητήματα της προώθησης των δομών αλληλέγγυας οικονομίας και αντίθεσης στο μοντέλο της υπερκατανάλωσης που γεννά η κυρίαρχη οικονομία. Ταυτόχρονα, η διακίνηση του καφέ ήταν η αφορμή για την ίδρυση του ΣΥΝεταιρισμού ΑΛΛηλέγγυας ΟΙκονομίαςΣ, «Συν Αλλοις» που βρήκε επίσης, το δικό του χώρο στην οδό Νηλέως, στο Θησείο. Πέρα από την ιστορία πίσω από τα ζαπατιστικά προϊόντα και την αλληλεγγύη στις κοινότητες των Zapatistas, υπάρχει και μια ευρύτερη διάσταση. Όπως διακηρύσσουν οι άνθρωποι του «Συν Άλλοις» μέσα από το site τους: «[…]αποφασίσαμε να πειραματιστούμε με την πρακτική του εναλλακτικού και αλληλέγγυου εμπορίου. Ενός εμπορίου, δηλαδή, που, αντί για το κέρδος των πολυεθνικών και των τοπικών μεσαζόντων, θα εξυπηρετεί τις ανάγκες των πολλών: Την αξιοπρεπή ανταμοιβή των παραγωγών, την πρόσβαση σε ποιοτικά προϊόντα σε όσο το δυνατόν πιο προσιτή τιμή για τους καταναλωτές, την αρμονική συνύπαρξη με το φυσικό περιβάλλον. Θέλαμε αυτές οι επιδιώξεις, που συχνά συγκρούονται μεταξύ τους, να ρυθμίζονται μέσα από την ανάπτυξη σχέσεων αμοιβαιότητας και τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων και όχι από το “αόρατο χέρι της αγοράς”».
Το «Συν Άλλοις», από το φθινόπωρο του 2011, λειτουργεί ως Μη Κερδοσκοπικός Συνεταιρισμός και διακινεί σε πανελλαδικό επίπεδο προϊόντα που προέρχονται είτε από χώρες του παγκόσμιου Νότου είτε απευθείας από μικρούς Έλληνες παραγωγούς και συνεταιρισμούς με τη μικρότερη δυνατή οικονομική επιβάρυνση για το κοινό. Όπως γράφουν, «Για την κάλυψη των μεταφορικών και των λειτουργικών εξόδων, επιτρέπουμε μία προσαύξηση στην τιμή μεταπώλησης των προϊόντων σε όσα σημεία διακίνησης το χρειάζονται, μέχρι και 15% επί της δικής μας τιμής πώλησης. Σε αυτό συμμετέχουν άτομα, συλλογικές προσπάθειες, ομάδες καταναλωτών, εγχειρήματα αλληλέγγυου εμπορίου, μικρά καταστήματα και καφέ».
Ο χώρος αποτελεί και σημείο διακίνησης ιδεών και ανταλλαγής γνώσεων και καινοτόμας τεχνογνωσίας. Στο πλαίσιο αυτό, το πατάρι φιλοξενεί γενικότερα εκδηλώσεις για την προώθηση μίας άλλης φιλοσοφίας ως προς τον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης (βιολογικές καλλιέργειες, αλληλέγγυο εμπόριο, συνεταιρισμοί κ.τ.λ.), αλλά και βιβλιοπαρουσιάσεις ή εκδηλώσεις για το ελεύθερο λογισμικό.
Φαίνεται ότι στόχος των λίγων ακόμη μικρών συνεταιρισμών που λειτουργούν ακόμη και σε πόλεις όπως η Αθήνα δεν είναι μόνο η αντιμετώπιση της ανεργίας η οποία τείνει να γίνει το ζοφερό μέλλον όσων ζουν στην Ελλάδα. Πρόκειται και για έναν από τους τρόπους ενεργητικής παρέμβασης στα ζητήματα της ακρίβειας, της κερδοσκοπίας των καρτέλ, του μη ελέγχου όσων καταναλώνουμε και των αθέμιτων μέσων που χρησιμοποιούνται κατά την παραγωγή τους. Ταυτόχρονα, είναι μια εργασιακή συνθήκη βιοπορισμού στην οποία ο ίδιος ο εργαζόμενος – παραγωγός δύναται να θέσει τους όρους ελέγχου του προϊόντος που παράγει και να καθορίζει στο μέτρο του δυνατού –μιας και δε ζει σε μία αυτόνομη ζώνη, έξω από το υπάρχον σύστημα– τις συνθήκες εργασίας του. Το στοίχημα για όλες αυτές τις πρωτοβουλίες, τους Μη Κερδοσκοπικούς συνεταιρισμούς, τις εθελοντικές ομάδες, είναι η βιωσιμότητά τους και η διαμόρφωση μίας συλλογικής αντίληψης για την εναλλακτική οικονομία που προτάσσουν, ώστε να εμφανιστούν δυναμικά στο προσκήνιο και να αποτελέσουν πραγματικά παράδειγμα, όχι τόσο προς μίμηση, αλλά περισσότερο προς πειραματισμό.
Πηγές:
[1] http://www.cittadellaltraeconomia.org/
[2] http://blogal.gr
