Γράφει η Νατάσα Στάμου,
Δημοσιογράφος
Την ώρα που, στο εσωτερικό της χώρας, πολλοί κοιτούν με βλέμμα καχύποπτο τις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, στο εξωτερικό πληθαίνουν οι φωνές που κάνουν λόγο για απόδοση ενεργότερου ρόλου στις οργανώσεις προκειμένου να ξεπεραστεί η σημερινή κοινωνική (ή ανθρωπιστική) κρίση. Οργανώσεις, πολίτες και δημόσια διοίκηση είναι άραγε, έτοιμοι να συν-αποφασίζουν και να δρουν από κοινού προς όφελος του κοινωνικού συνόλου;
Οι Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών με τον ένα ή τον άλλο τρόπο βρίσκονται πάντοτε στην επικαιρότητα.
Πολλές δέχτηκαν τα βέλη και τις κατηγόριες για κατασπατάληση και κακοδιαχείριση άλλοτε υψηλότερων κι άλλοτε περιορισμένων εθνικών ή ευρωπαϊκών πόρων. Συχνά αντιμετωπίζονται με καχύποπτο βλέμμα ως προς την αναγκαιότητα της ύπαρξής τους ή την αποτελεσματικότητα των έργων τους. Ουκ ολίγες φορές τα στελέχη τους κατακρίνονται ότι τις χρησιμοποιούν ως προθάλαμο, ως πρώτο βήμα πριν τα κοινοβουλευτικά έδρανα.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα παρουσιάζονται από πολλούς ως η λύση, ή έστω το μέσο για την μερική ανακούφιση των αναξιοπαθούντων στην κοινωνική κρίση που βιώνει η χώρα. «Ανθρωπιστική» τη χαρακτηρίζουν πολλοί. Δεν ξέρω ποιος όρος είναι πιο «βαρύς» από τους δύο. Δεν ξέρω αν έχει και νόημα να εξαντλήσουμε τις δυνάμεις, τις προσπάθειες , το χρόνο μας και το δημόσιο βήμα για να βρούμε το σωστό όρο. Για το νεόπτωχο που γυρεύει ένα πιάτο ζεστό φαγητό, δεν έχει σημασία το πώς θα τον αποκαλέσεις.
Π
ληθαίνουν παράλληλα και οι φωνές από το εξωτερικό που επιφυλάσσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ένα πιο ενεργό ρόλο για τις μη κερδοσκοπικές οργανώσεις. Αυτός συνδέεται είτε με τη οργάνωση και λειτουργία δομών κοινωνικής μέριμνας όπως είναι οι «οίκοι αλληλεγγύης», τα κοινωνικά ιατρεία, φροντιστήρια, παντοπωλεία, κ.λπ., τα δίκτυα κατά της φτώχειας κ.ά., είτε με την καθοριστικότερη συμμετοχή στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων της τοπικής, περιφερειακής και κεντρικής διοίκησης.
Αντιφατική εικόνα ή απλά διαφορετικές ιδέες και προσεγγίσεις;
Ο εθελοντισμός και η δράση των ΜΚΟ επιχειρήθηκε συχνά να απαξιωθούν. Ίσως όχι ολότελα άδικα σε πολλές περιπτώσεις καθώς τα πρόσωπα που συνέστησαν ορισμένες από αυτές φρόντισαν να τις μπολιάσουν με τις πρακτικές, ίσως και τις παθογένειες των επιχειρήσεων, του ανταγωνισμού και της αγοράς. Παρά ταύτα, ουδείς μπορεί να αρνηθεί την ανιδιοτελή προσφορά των απλών πολιτών ή των ατόμων με υψηλά ιδανικά και ανθρωπιστικά οράματα.
«Η εικόνα ότι και στο χώρο των ΜΚΟ υπήρξε και ενδεχομένως υπάρχουν σπατάλες έχει βάση και τεκμηριώνεται περισσότερο από τον τρόπο που το κράτος και το πολιτικό σύστημα έκανε διανομή σε αυτούς τους πόρους, με τα γνωστά κριτήρια του πελατειακού συστήματος και της συναλλαγής που παρατηρείται στη δημόσια διαχείριση. Τίποτε το εξαιρετικά ασυνήθιστο απ ό,τι συμβαίνει σε όλους τους τομείς της κρατικής διαχείρισης», εξηγεί στη «Social Activism Αθηνών», ο κ. Βασίλης Τακτικός, ιδρυτικό μέλος και συντονιστής του Παρατηρητηρίου των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών, και συνεχίζει «Το να καταγγέλλει όμως, το ίδιο το πολιτικό σύστημα αυτά τα φαινόμενα χωρίς αυτοκριτική είναι το ουσιαστικότερο πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει η δημόσια διοίκηση, γιατί τελικά είναι σα να καταγγέλλεται μόνο αυτός που κάνει χρήση των άνομων πόρων και όχι αυτός που τους παρέχει. Ο μύθος αυτός φαίνεται ότι αρχίζει να καταρρίπτεται από την πραγματικότητα. Οι Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, ο εθελοντισμός και η κοινωνική οικονομία είναι το εργαλείο που δεν μπορεί να αρνηθεί πλέον το ελληνικό κράτος, όπως δεν μπορεί να αρνηθεί και τους πόρους που έρχονται από το εξωτερικό και την Ευρωπαϊκή Ένωση, από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), ή από μεγάλα προγράμματα ανθρωπιστικής βοήθειας όπως είναι του George Soros και άλλων ιδρυμάτων για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Οι πόροι αυτοί κατ’ ανάγκη πρέπει να αξιοποιηθούν και να τους διαχειριστούν Μη κερδοσκοπικές Οργανώσεις».
Αν οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις είναι «λαμόγια», όπως συχνά χαρακτηρίζονται σε ποικίλες αναρτήσεις του διαδικτύου, είναι γιατί και αυτές είναι καθρέφτης μιας κοινωνίας που εκκολάφθηκε με το «μπαξίσι», το μέσο, την εξυπηρέτηση με ανταλλάγματα, τον προσπορισμό κέρδους με κάθε τίμημα, το Life style της γκλαμουριάς και το χλευασμό προς την ανιδιοτελή προσφορά και την υπακοή στους νόμους, μηδενός (πολίτη ή πολιτικού) εξαιρουμένου. Αν το πολιτικό σύστημα είναι πελατειακό δεν ευθύνονται μόνο οι μεν, αλλά και οι δεν.
«Κι εδώ είναι ανάγκη να κατακτηθεί ένα νέο επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Οργανώσεων και της ίδιας της Κοινωνίας. Ο κρατισμός εξάλλου είναι ο χειρότερος κριτής για να κρίνει από μόνος του τις σχέσεις εμπιστοσύνης όταν ευθύνεται για τα μεγάλα δεινά και την ουσιαστική χρεοκοπία αυτής της χώρας. Ας δούμε τι λένε και τι κάνουν οι Ευρωπαίοι Εταίροι μας: οι Γερμανοί είχαν την πρωτοβουλία για την Ελληνογερμανική Συνέλευση πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη, ο George Soros για τη δημιουργία «οίκων αλληλεγγύης», το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) εμμένει να μην εμπιστεύεται το κράτος, αλλά να δείχνει εμπιστοσύνη περισσότερο στις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, και τόσα άλλα παραδείγματα. Αν ανατρέξει κανείς στα αντικειμενικά στοιχεία διαχειριστικού κόστους θα διαπιστώσει ότι αυτό του κράτους είναι πολύ υψηλότερο από αυτό των ΜΚΟ και των Ιδρυμάτων. Για παράδειγμα σε ένα Πρόγραμμα Κοινωφελούς Εργασίας μόλις το 5% αποτελεί διαχειριστικό κόστος για την ΜΚΟ που το εκπονεί. Το αντίστοιχο κόστος για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τα Υπουργεία ανέρχεται στο 15 – 20%», σχολιάζει ο κ. Τακτικός.
Προς αναζήτηση λύσης και ουσιαστικού ρόλου για τις ΜΚΟ
Πώς μπορεί να ανατραπεί αυτή η αρνητική εικόνα για τις μη κερδοσκοπικές οργανώσεις; Πώς θα αρθεί αυτή η σημερινή αντιφατική εικόνα για αυτές; Πώς κράτος και οργανώσεις θα αναπτύξουν σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης σε ένα γενικότερο κλίμα στο εσωτερικό της χώρας που αποδομεί τους θεσμούς που συνδέονται και με τις δύο πλευρές;
Η αυτορρύθμιση των φορέων της Κοινωνίας των πολιτών, φαντάζει μια κάποια λύση. «Η εικόνα αυτή μπορεί να ανατραπεί με τον αυτοέλεγχο και τη διαφάνεια που μπορούν να επιβάλλουν οι Οργανώσεις, όχι μόνο στις ίδιες αλλά και στους διαμεσολαβητές αναφορικά με το πως διανέμονται οι πόροι στην Ελλάδα, ποιοι και πως λαμβάνουν τα μεγάλα ποσά ενώ χιλιάδες άλλοι λειτουργούν με ελάχιστους πόρους και βασικό εφόδιο τον εθελοντισμό. Για να υπάρξει αυτορρύθμιση βέβαια, χρειάζονται θεσμοί (όπως π.χ. το Παρατηρητήριο Οργανώσεων Κοινωνίας των Πολιτών, ή ένα Επιμελητήριο), που τώρα ξεκινούν στην Ελλάδα. Αυτά είναι και τα μοντέλα που απαντώνται σε χώρες της Ευρώπης όπου οι θεσμοί είναι υπαρκτοί και λειτουργούν», επισημαίνει ο κ. Τακτικός.
Είναι η Ελλάδα έτοιμη να παραχωρήσει ένα πιο δραστήριο και καθοριστικό ρόλο στις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ); Και είναι έτοιμες οι ελληνικές ΜΚΟ να ανταποκριθούν με επάρκεια στα νέα τους καθήκοντα; Ο καιρός θα δείξει…