Η μελέτη της επικοινωνιακής διαμεσολάβησης είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τον μετασχηματισμό της αντιπροσωπευτικής δημοκραστίας. Οσο λιγότερο διαμεσολαβείται η πολιτική επικοινωνία τόσο πλησιέστερα βρισκόμαστε στη συμμετοχική δημοκρατία.
Σημείο κλειδί στην πολιτική νεωτερικότητα είναι η χρήση των μέσων μαζικής επικοινωνίας, όπως τεράστια είναι η σημασία των μέσων στην προώθηση ή μη της σήμερα συμμετοχικής Δημοκρατίας.
Η mediologie δεν είναι παρά η μελέτη των «διαμεσολαβήσεων», μέσω των οποίων μια ιδέα γίνεται υλική δύναμη. Δεν εννοεί ούτε να μεταρρυθμίζει, ούτε να προφητεύει και ακόμα λιγότερο να ηθικολογεί, αλλά απλώς να περιγράφει τα μέσα μετάδοσης, από την στιγμή που έχουν φτάσει σε τέτοια πολυπλοκότητα (τεχνικός πολλαπλασιασμός, άνοδος δύναμης) και έχουν δημιουργήσει το δικό τους περιβάλλον. Όπως όλα δείχνουν μάλιστα, ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας των τεχνοπολιτισμικών διαμεσολαβήσεων με εφαρμογές στην θρησκεία, την επιστήμη, την τέχνη, τον πολιτισμό, τους θεσμούς, τα νομικά.
Το βιβλίο του Regis Debray είναι μια ανατομία της πολιτικής και της ιστορίας με βάση την πειθώ και τα επικοινωνιακά συστήματα, που αναδεικνύει και οριοθετεί την παλιά «τέχνη» της επικοινωνίας που στις μέρες μας έγινε επίσημη.
Παρά την καταφανή απόρριψη της υπέρμετρης εξειδίκευσης και της συνακόλουθης πολυδιασπασμένης γνώσης, ο γνωστός Γάλλος αριστερός στοχαστής Regis Debray εισήγαγε το 1991 με το έργο του «Cours de mediologie general» ένα νέο γνωστικό κλάδο, την Μεσολογία. Στα δώδεκα μαθήματα που απαρτίζουν το βιβλίο του, επιχειρεί να θεμελιώσει επιστημονικά και να αποσαφηνίσει πλήρως το νέο αυτόν κλάδο.
Σε γενικότερο πλαίσιο, η Μεσολογία καλείται να φέρει σε επαφή τον τεχνικό και μυθικό κόσμο, αυτόν δηλαδή που διαρκώς αλλάζει με αυτόν που διατηρείται. Η αρμοδιότητά της είναι το μήνυμα, η επεξεργασία και μετάδοση μιας γνώσης, που σαφώς διαχωρίζονται από τα αποτελέσματά της. Η «αλήθεια» ή μη του μηνύματος δεν αφορούν την Μεσολογία, αντίθετα την αφορά η «επίδοση» ή μη, καθώς στην ιστορία των μηνυμάτων «η ιστορία του κόσμου είναι το δικαστήριο της ιδέας», η λήψη προσδιορίζει την αξία της εκπομπής. Την αφορά επίσης η κίνηση και οι μετασχηματισμοί, η διαδρομή της γονιμοποίησης. Ούτως ή άλλως η «ιδεολογική κυριαρχία» ασκείται από την μορφή επιβολής και ενστάλαξης των μηνυμάτων και όχι από το περιεχόμενό τους.
Είναι πολιτικά αφελέστατη η αντίληψη, εάν δεν είναι δημαγωγική ότι, μπορεί να μεταρρυθμιστεί ουσιαστικά το κομματικό και πολιτικό σύστημα χωρίς να αλλάξει επί της ουσίας το συγκεντρωτικό επικοινωνιακό σύστημα που χαρακτηρίζει την σημερινή πολιτική και να αντικατασταθεί στην βάση του ένα σύστημα με μορφές οριζόντιας δικτυακής επικοινωνίας.
Όσο καλές προθέσεις και να έχει μια ηγεσία υπέρ της συμμετοχής του πολίτη στην πολιτική, και στην μείωση της εξουσίας των ενδιάμεσων γραφειοκρατικών μηχανισμών εάν δε μειώσει την εξουσία της τηλεοπτικής διαμεσολάβησης των μεγάλων συγκροτημάτων τύπου δεν πρόκειται να επιφέρει σημαντικές αλλαγές, και οι προθέσεις θα μείνουν προθέσεις.
Γιατί ο συγκεντρωτισμός της επικοινωνιακής εξουσίας είναι γεννήτορας της συγκεντρωτικής πολιτικής εξουσίας σε πρόσωπα όσο και στην γραφειοκρατική κάστα των κομμάτων συναλλάσσεται με την βαρονία του τύπου και της τηλεόρασης. Σε αυτή την περίπτωση ο λόγος για πολιτική και διοικητική αποκέντρωση έχει ελάχιστο αντίκρισμα.
Ο πολιτικός διάλογος που πράγματι προωθείται μεταξύ μικρών ομάδων όσο κι αν είναι απαραίτητος, δημιουργικός και επιμορφωτικός δεν μπορεί να αναπτυχθεί σε βαθμό που να ρυθμίζει τις εξελίξεις, όταν θεματολογική ατζέντα της πολιτικής καθορίζεται από τα συγκεντρωτικά μέσα μαζικής επικοινωνίας, τα οποία έχουν την μεγάλη πολλαπλασιαστικότητα και αναπαραγωγικότητα του πολιτικού λόγου.
Ωραία μπορεί να πει κανείς ότι προωθείται ο ζωντανός διάλογος πρόσωπο με πρόσωπο αλλά το ζητούμενο είναι η ανακλαστικότητα αυτού του διαλόγου στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό που σημαίνει ποια μπορεί να είναι η ανάδραση αυτού του διαλόγου από την βάση της κοινωνίας προς την συλλογική ηγεσία του κόμματος. Γιατί διάλογος σε επίπεδο καφενείου πάντα γινόταν. Διάλογος σε επίπεδο πολιτικού reality show πολλές φορές προωθείται και από την τηλεόραση..
Το ζήτημα σχετικά με τον διάλογο είναι ποιος θέτει τα ερωτήματα, ποιο είναι το περιεχόμενο του διαλόγου και πως γίνεται η μεταβίβαση αυτού του περιεχόμενου στο κεντρικό πολιτικό σύστημα. Υπάρχουν ιμάντες μεταβίβασης ή μαραζώνει ο προβληματισμός αυτός στην κοινωνική βάση χωρίς να μεταφέρεται στην κορυφή;
- Μιλάμε πολλές φορές για ηλεκτρονική δημοκρατία και πως ιδιαίτερα οι νέοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο για να εκφράσουν την προσωπική τους άποψη ποιος όμως και σε ποιο βαθμό θα την λάβει η κομματική γραφειοκρατία υπ’ όψιν. Δεν έχουμε μέχρι στιγμής ενθαρρυντικά δείγματα πλην της χρήσης αυτού του μέσου και της διαδικασίας στις δημοσκοπήσεις. Και στο γεγονός ότι μπορούν να κυκλοφορήσουν ορισμένα κείμενα σκεπτόμενων πολιτών στο διαδίκτυο, τα οποία όμως ελάχιστα λαμβάνει υπ’ όψιν η κομματική γραφειοκρατία. Γιατί ασφαλώς πολιτική σημασία έχει αυτό που παίζεται στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο και δημοσιεύεται στις εφημερίδες με τεράστια πολλαπλασιαστικότητα και επιρροή καθώς και έχει πολύ μεγάλη σημασία.
Εκείνο που αποτυπώνεται ως αναγνωρισιμότητα προσώπων και μεταφράζεται ως «κεφάλαιο» εξουσίας στα πλαίσια της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Από εκεί και πέρα είναι εύκολος ο σφετερισμός της αντιπροσωπευτικής αφού μέσα από αυτή τη διαδικασία δεν αναδεικνύεται η κριτική της κοινωνικής βάσης.Το internet café που πολλές φορές προτείνεται ως βάση μιας δικτυακής οργάνωσης πολιτικού διαλόγου δεν μπορεί να στηθεί θεσμικά στο διάλογο χωρίς να συντρέξουν και τα άλλα μαζικά επικοινωνιακά μέσα.
Επομένως τίθεται εκ των πραγμάτων το ζήτημα των περιφερειακών επικοινωνιακών μέσων (τύπου, τηλεόρασης και ραδιοφώνου) πως θα συμβάλλουν στο διάλογο και την οριζόντια επικοινωνία της κοινωνίας.
Πως αξιοποιεί μέχρι σήμερα το κόμμα αυτό τον τεράστιο σε έκταση επικοινωνιακό μηχανισμό; Η απάντηση είναι με το παραδοσιακό τρόπο του πελατειακού πολιτικού συστήματος.
Στις περισσότερες περιπτώσει εάν αυτά τα μέσα δεν εξαρτώνται άμεσα από τους τοπικούς αξιωματούχους και πολιτικούς παράγοντες εξαρτώνται οικονομικά από τις χορηγήσεις και διαμεσολαβήσεις της κρατικής διαφήμισης που τους εξασφαλίζουν πολιτικά πρόσωπα για την επιβίωσή τους.
Εάν δεν συμβαίνει αυτό εξαρτώνται από ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες και σε λιγότερες περιπτώσεις από το σύνολο των αναγνωστών της τοπικής κοινωνίας.
Για να είναι ανεξάρτητα αυτά τα μέσα πρέπει να έχουν μεγάλη κυκλοφορία στην περίπτωση των εφημερίδων και μεγάλη εμβέλεια στην περίπτωση των τηλεοράσεων και του ραδιοφώνου και στη καλύτερη περίπτωση ισχυρή κοινωνία των πολιτών, συλλογικές οργανώσεις ακόμη και κομματικές οργανώσεις που εκφράζουν μεγάλες συλλογικότητες.
Το πρόβλημα σήμερα είναι το δεν υπάρχουν τέτοιες πολιτικές οργανώσεις και είναι ακόμη αδύνατες οι συλλογικότητες των ενεργών πολιτών.
Από πού ξεκινάμε λοιπόν εάν δεν έχουμε αυτές τις προϋποθέσεις: κάνοντας συλλογικότητες ενεργών πολιτών είναι η μία απάντηση η άλλη όμως η πιο δραστική κινητήρια δύναμη είναι να δημιουργήσει το κόμμα ένα οριζόντιο δικτυακό επικοινωνιακό σύστημα το οποίο θα ενθαρρύνει θα ενισχύει και θα προβάλλει τις απόψεις από τις συλλογικότητες των ενεργών πολιτών.
Το κομματικό φαινόμενο το οποίο αναπτύχθηκε ιστορικά ιδίως μέσα από την σοσιαλδημοκρατία και την αριστερά κατά κύριο λόγο (όπως αναγνωρίζεται σήμερα) ήταν ένα μεσολογικό φαινόμενο.
Δηλαδή ένας εποικονωνιακός διαμεσολαβητικός μηχανισμός είτε για το πέρασμα ιδεολογικών μηνυμάτων στην κοινωνία, είτε για την προώθηση πολιτικών στόχων, είτε για την διαμόρφωση μιας πολιτικής παιδείας στα μέλη του ώστε να παρεμβαίνουν αποτελεσματικά στους μαζικούς χώρους και στα συνδικάτα. Η ουσία της πολιτικής οργάνωσης ήταν ο επικοινωνιακός ρόλος έστω κι αν αυτός δεν χαρακτηριζόταν σαν τέτοιος.
Ηγεσίες φωτισμένες η μη υπήρχαν και θα υπάρχουν και χωρίς τα κόμματα
Το θέμα είναι πως πρέπει να εξελιχθεί ο κομματικός θεσμός ως έκφρασης της συλλογικότητας;
Το κόμμα στρατηγείο μήπως τελικά έγινε κόμμα αξιωματούχων που μειώνει την συλλογικότητα;
Η αποδόμηση της κομματικής συλλογικότητας δεν είναι κι αυτό ζήτημα που ανάγεται στο περιεχόμενο της πολιτικής επικοινωνίας.
Γι’ αυτό επισημαίνουμε ξανά και ξανά την τεράστια σημασία των επικοινωνιακών μέσων ειδικότερα στο πέρασμα της πολιτικής καινοτομίας, η οποία είναι κεφαλαιώδους σημασία όχι μόνο ως ποιοτική διαφορά που οφείλουμε να προωθήσουμε αλλά σε αυτή την ιστορική φάση προϋπόθεση και για την επάνοδο της κεντροαριστεράς στην εξουσία.