Αναδημοσίευση από kathimerini.gr
Κύριες αιτίες της ακαμψίας, η έλλειψη ανταγωνισμού
και η αύξηση φόρων
Γραφεί η Δήμητρα Μανιφάβα
H μη λειτουργία του ανταγωνισμού, η αύξηση των άμεσων και έμμεσων φόρων, αλλά και το… «λίπος» που παρά την ύφεση υπάρχει ακόμη στην ελληνική οικονομία, αποτελούν, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, τις βασικές αιτίες την ακαμψία των τιμών, την ώρα που από το 2010 οι αποδοχές των εργαζομένων καθώς και το κόστος εργασίας ανά προϊόν καταρρέουν. Ετσι, αν και φέτος οι μέσες ονομαστικές προ φορολογίας αποδοχές των μισθωτών εκτιμάται ότι μειώνονται με μέσο ετήσιο ρυθμό κατά 7% και οι πραγματικές με 8,1%, με τις μειώσεις να έχουν ξεκινήσει ήδη από το 2010, ο εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή αναμένεται να «κλείσει» το 2012 με αύξηση 1,2%.
Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις στις οποίες προβαίνει η ΤτΕ, στην τελευταία ενδιάμεση έκθεσή της για τη νομισματική πολιτική, μία από τις κύριες αιτίες της σθεναρής αντίστασης των τιμών στην κρίση είναι ο ανεπαρκής ανταγωνισμός σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας, όπως για παράδειγμα το διανεμητικό εμπόριο και ειδικά στον κλάδο των τροφίμων. Στις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού περιλαμβάνονται και αυτές που συνδέονται με τις ενδοομιλικές συναλλαγές των πολυεθνικών επιχειρήσεων, τομέας όπου το κράτος, παρά την ύπαρξη νομοθετικού πλαισίου από το 2008, έχει πενιχρές επιδόσεις, με την έκδοση μέχρι στιγμής μόλις δύο αποφάσεων επιβολής προστίμων.
Τη διαμόρφωση υψηλών τιμών στα επεξεργασμένα είδη διατροφής επηρεάζει, εξάλλου, το γεγονός ότι μεγάλο μέρος αυτών εισάγεται. Πέρα από το όποιο κόστος εισαγωγής, στα προϊόντα αυτά αντανακλάται με χρονική υστέρηση η μεγάλη αύξηση της τιμής των τροφίμων-βασικών εμπορευμάτων στην παγκόσμια αγορά το 2011. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΤτΕ, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των προϊόντων αυτών αναμένεται να κυμανθεί από ελαφρά αρνητικές τιμές έως θετικές τιμές της τάξης του 3% μέχρι τα τέλη του 2013.
Σε δύο άλλες κατηγορίες προϊόντων, τα είδη ένδυσης-υπόδησης και τα ηλεκτρονικά, όπου το επίπεδο τιμών στην Ελλάδα ήταν αρκετά υψηλότερο το 2011 σε σχέση με τον μέσο κοινοτικό όρο η ΤτΕ «βλέπει» στρεβλώσεις της τιμολογιακής πολιτικής των επιχειρήσεων. Στην περίπτωση των τηλεπικοινωνιών, από την άλλη, το υψηλό επίπεδο τιμών αποδίδεται από την ΤτΕ είτε στην ύπαρξη εναρμονισμένων πρακτικών τιμών είτε στη σημαντική αύξηση της έμμεσης φορολογίας στις υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας την περίοδο 2010-2011.
Η ακαμψία των τιμών οφείλεται και στα αδήλωτα εισοδήματα της παραοικονονομίας, τα οποία, όπως σημειώνει η ΤτΕ, ακόμη και αν έχουν μειωθεί και αυτά λόγω της κρίσης, εξακολουθούν να στηρίζουν τη ζήτηση. Στην πραγματικότητα, τα εισοδήματα αυτά λειτουργούν και ως μηχανισμός απορρόφησης κραδασμών των κοινωνικών αντιδράσεων.
Αλλος ένας καθοριστικός παράγοντας για τη διατήρηση των τιμών σε υψηλά επίπεδα είναι η αύξηση της φορολογίας. Η αύξηση της έμμεσης φορολογίας επέδρασε στην άνοδο του πληθωρισμού το 2010 και το 2011, ενώ το τρέχον έτος εξασθενεί η επίδρασή της στις τιμές. Η αύξηση της άμεσης φορολογίας από την άλλη περιόρισε ή ακόμη και ανέστειλε τη μείωση των τιμών. Με άλλα λόγια, οι επιχειρήσεις, προκειμένου να ανταποκριθούν στις φορολογικές τους υποχρεώσεις, δεν μειώνουν τις τιμές και τα περιθώρια κέρδους τους. Τα στοιχεία της ΤτΕ είναι αποκαλυπτικά: το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στον επιχειρηματικό τομέα μειώθηκε κατά 1,1% το 2010, κατά 3,5% το 2011 και θα μειωθεί περαιτέρω κατά 10,4% φέτος, ενώ ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,1% το 2010, 1% το 2011 και μειώθηκε μόλις κατά 0,6% το εννεάμηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2012. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το περιθώριο κέρδους στο σύνολο του επιχειρηματικού τομέα της οικονομίας αυξήθηκε, παρά την καταγραφόμενη μείωση των περιθωρίων κέρδους των επιχειρήσεων του μη χρηματοπιστωτικού τομέα που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών.
