Στο πλαίσιο της πρόσκλησης
«Λειτουργία Περιφερειακών Μηχανισμών Υποστήριξης της ανάπτυξης και προώθησης των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (Κοιν.Σ.Επ.) και ευρύτερα των πρωτοβουλιών της Κοινωνικής Οικονομίας»
Η κοινωνική οικονομία και η κοινωνική επιχειρηματικότητα συνιστά ή τουλάχιστον αγωνίζεται να οικοδομήσει μια εναλλακτική οικονομία, καθώς όλα τα χαρακτηριστικά της (πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, ακόμη και εκείνα που έχουν σχέση με τη μορφή και τις αξίες που τη διέπουν) είναι διαφορετικά από τους άλλους δύο τομείς που έχουμε γνωρίσει έως τώρα, δηλαδή τον κρατικό από τη μια μεριά και τον ιδιωτικό από την άλλη.
Ο τομέας αυτός γνωρίζει, τόσο στην Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο, σημαντική ανάπτυξη και έχει τύχει της αναγνώρισης και της σημασίας που του αναλογούν. Τόσο από εθνικούς πόρους όσο με πόρους των Ευρωπαϊκών κοινωνικών ταμείων υποστηρίζεται και αναπτύσσεται προς όφελος των πολιτών μέσω των οργανώσεων (κοινωνικών και οικονομικών) που αυτοί ιδρύουν.
Ζητούμενο δηλαδή είναι η ενεργοποίηση όλου εκείνου του ανθρώπινου-κοινωνικού δυναμικού, που βρίσκεται σε μειονεκτική κοινωνική ή οικονομική θέση, ώστε να αναλάβει υποθέσεις που τον αφορούν και τον επηρεάζουν, στα δικά του χέρια. Να συμμετάσχει δηλαδή σε νέες κοινωνικές και παραγωγικές δομές που στόχο έχουν, τόσο την ενίσχυση των παραγωγικών δυνατοτήτων των πολιτών, όσο και την ένταξη τους στην σε νέους τομείς της παραγωγικής διαδικασίας.
Αυτό το ζητούμενο αυτό, εκτιμώ ότι έρχεται να καλύψει και να ενισχύσει η ιδέα της κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Για αυτό εξάλλου υπάρχουν και τα αντίστοιχα οικονομικά προγράμματα της ΕΕ αλλά και το ενδιαφέρον της Ελληνικής πολιτείας.
Στα προηγούμενα χρόνια έχουν δημιουργηθεί και αναπτυχθεί, κυρίως στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα, πλήθος οργανώσεων και φορέων που δραστηριοποιούνται στο τομέα της κοινωνικής οικονομίας, ενσωματώνοντας τόσο το στοιχείο της κοινωνικής επίδρασης όσο και το στοιχείο της αλληλεγγύης που πρέπει να είναι σύμφυτο με την κοινωνική δράση, ακόμη και με την οικονομική κοινωνική δράση.
Η ενίσχυση του νομικού-θεσμικού πλαισίου (Ν.4019/2011) στην Ελλάδα έχει δώσει σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη της ιδέας της κοινωνικής οικονομίας, καθώς διατίθενται και αντίστοιχες χρηματοδοτήσεις, προερχόμενες κυρίως από το ΕΚΤ. Αυτό βέβαια δεν συνοδεύεται από αντίστοιχη ανάπτυξη στην πραγματική οικονομία του τομέα αυτού. Με ενδιαφέρον θα αναμένουμε τα αποτελέσματα των προγραμμάτων ΤΟΠΣΑ και ΤΟΠΕΚΟ. Αν και οι εκτιμήσεις που υπάρχουν είναι ότι, ενώ δαπανήθηκαν τα χρηματικά ποσά (100 εκ. €), το αποτύπωμά τους στην κοινωνία και την πραγματική οικονομία είναι μηδαμινό.
- Πόσες άραγε νέες θέσεις εργασίας θα αφήσουν πίσω τους τα προγράμματα αυτά;
- Ποιοι τομές της οικονομίας ενισχύθηκαν από την δημιουργία των νέων Κοιν.Σ.Επ. (παραδοτέο των προγραμμάτων αυτών);
- Ποια είναι η εκτίμηση για τη συμμετοχή των κοινωνικών αυτών επιχειρήσεων στον παραγωγικό ιστό της χώρας και κατ’ επέκταση στο ΑΕΠ;
Η προσπάθεια απάντησης των παραπάνω ερωτημάτων, θα προκαλέσει απαισιοδοξία αν όχι θλίψη …
Από την άλλη μεριά θα πρέπει να αναδειχτεί το γεγονός ότι υπάρχουν οργανώσεις και συνεταιρισμοί που χωρίς καμιά οικονομική ή άλλη υποστήριξη ή και εξάρτηση από άμεσες ή έμμεσες κρατικές δομές, έχουν δημιουργήσεις σε διάφορους οικονομικούς τομείς, δραστηριότητες που έχουν να επιδείξουν αποτελέσματα τόσο σε κοινωνική επίδραση και αποτελεσματικότητα με την ανάπτυξη της εθελοντικής δράσης, όσο και σε οικονομικό επίπεδο με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Παραδείγματα τέτοιων δράσεων αποτελούν συνεταιριστικές προσπάθειες στην διαχείριση των απορριμμάτων, στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων και των τυποποιημένων παραγώγων τους, με τη δημιουργία καταναλωτικών συνεταιρισμών στον τομέα του λιανικού εμπορίου και των ειδών σούπερ μάρκετ κλπ.
Οι προσπάθειες αυτές αποτελούν αυθεντικά παραδείγματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Καθώς έχουν ενσωματώσει όλες τις αρχές και τις αξίες του παγκόσμιου συνεταιριστικού και συνεργατικού κινήματος, εφαρμόζουν στην πράξη λογικές και πρακτικές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας με συγκεκριμένα κοινωνικά και οικονομικά αποτελέσματα.
Για την συγκεκριμένη επικείμενη δράση για τη δημιουργία Περιφερειακών Μηχανισμών Υποστήριξης της Ανάπτυξης και Προώθησης των Κοιν.Σ.Επ. και ευρύτερα των πρωτοβουλιών της Κοινωνικής Οικονομίας και σε σχέση με το κείμενο διαβούλευσης της προκήρυξης, θα ήθελα να κάνω ορισμένες παρατηρήσεις υπό μορφή ερωτημάτων :
- Η υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος είναι άραγε μόνο η εφαρμογή των τεχνικών απαιτήσεων και προδιαγραφών του;
- Ποια πρέπει να είναι η σχέση των φορέων υλοποίησης με τους ωφελούμενους; Μπορεί π.χ. να είναι σχέση παρόχου – πελάτη;
- Ποιοι είναι οι φορείς άραγε που έχουν τη δυνατότητα να φέρουν σε πέρας ένα τόσο μεγάλο αλλά και σπουδαίο Εθνικό έργο, όπως είναι η ανάπτυξη ενός νέου τομέα οικονομίας δηλαδή του κοινωνικού τομέα της οικονομίας;
- Ποιος είναι ο ιδιαίτερος ρόλος που πρέπει να παίξουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι συνεταιρισμοί τους;
- Είναι η ανάδειξη της κοινωνίας, μέσω των οργανώσεών τους, σε πρωταγωνιστή αυτής της νέας μορφής οικονομίας;
- Τα υφιστάμενα δίκτυα των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να είναι ο μοχλός διάχυσης της πληροφόρησης και ενημέρωσης της κοινωνίας για τα οφέλη και τα πλεονεκτήματα της μορφής οικονομίας που προωθούμε;
- Το πλαίσιο της διακήρυξης του προγράμματος θα πρέπει να περιλαμβάνει και μάλιστα με πανηγυρικό τρόπο, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τα δίκτυα που έχουν αυτές συστήσει, ως βασικούς φορείς ουσιαστικής υλοποίησης του προγράμματος;
Η άποψή μου για τις αντίστοιχες απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα :
- Εκτός από την εφαρμογή των τεχνικών απαιτήσεων και προδιαγραφών του, μεγαλύτερη αξία θα είχε η έμφαση στα προδιαγεγραμμένα αποτελέσματα και στην κοινωνική επίδραση των δράσεων. Όπως δε έχει αποδειχτεί μέχρι τώρα, αυτοί που υλοποίησαν αντίστοιχα προγράμματα (επαγγελματίες του είδους) δεν έδωσαν την ανάλογη προσοχή, αφού μέσα στους στόχους τους ήταν και το κέρδος, ενώ τα κοινωνικά και οικονομικά αποτελέσματα ήταν πενιχρά έως ανύπαρκτα!
- Η υλοποίηση προγραμμάτων από τους μέχρι τώρα επαγγελματίες του είδους (ΚΕΚ, Αναπτυξιακές εταιρείες και ιδιωτικές εταιρείες), επέβαλε και εφάρμοζε μια σχέση παρόχου – επιδοτούμενου πελάτη με τους ωφελούμενους, με αποτέλεσμα να απουσιάζει το στοιχείο της εθελοντικής και ανοιχτής συμμετοχής (πρώτη παγκόσμια συνεταιριστική αρχή http://ica.coop/). Αυτό που εισέπρατταν κατά κανόνα οι ωφελούμενοι ήταν η δυνατότητά τους να επιδοτούνται για την παρουσία τους στα αντίστοιχα εκπαιδευτικά προγράμματα (αν γίνονταν κι αυτό!).
- Υπάρχουν και στην Ελλάδα πολλές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και συνεταιρισμοί που από πεποίθηση και άποψη δραστηριοποιούνται στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας, επειδή πιστεύουν ότι η ανάπτυξη του τρίτου τομέα της οικονομίας (Κοινωνικής και Αλληλέγγυα Οικονομία) θα συμβάλει στην ανάπτυξη της Εθνικής Οικονομίας και στην έξοδο σημαντικών ομάδων πολιτών από το κοινωνικό και οικονομικό περιθώριο.
- Ο ρόλος όλων αυτών των οργανώσεων θα πρέπει να είναι πρωταγωνιστικός στην υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος, αφού θα αποτελέσει τον μοχλό εφαρμογής της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας. Γεγονός που αποδεικνύεται από την μέχρι τώρα παρουσία και δράση τους.
- Μέσα από την υλοποίηση του σημαντικού αυτού προγράμματος, η ευκαιρία που αναδεικνύεται και δεν πρέπει να χαθεί είναι η ανάδειξη χιλιάδων ανθρώπων που βρίσκονται στο περιθώριο της οικονομικής δραστηριότητας, ως κοινωνικό κεφάλαιο σε αδράνεια, σε θεράποντα της νέας οικονομίας που αναδύεται και πιστεύουμε ότι θα είναι απάντηση και στην οικονομική κρίση που μαστίζει σημαντικές ομάδες του πληθυσμού στην Ελλάδα.
- Υπάρχουν δίκτυα κάθε μορφής που δρουν τόσο σε κοινωνικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο με σημαντικά αποτελέσματα και κοινωνική συνεισφορά. Η δράση τους αγκαλιάζει σημαντικές ομάδες πολιτών που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνικής ή οικονομικής απαξίωσης. Άρα η δικτύωση με τα τμήματα εκείνα του πληθυσμού που είναι κατά τεκμήριο οι φυσικοί αποδέκτες των ωφελημάτων του υπό διαβούλευση προγράμματος είναι δεδομένη, εφόσον αυτά καταστούν επιλέξιμα ως εταίροι των υπό σύσταση Αναπτυξιακών Συμπράξεων και βγουν στο προσκήνιο της κοινωνικής οικονομικής δραστηριότητας.
- Είναι λοιπόν σήμερα κοινός τόπος η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και του κοινωνικού κεφαλαίου που αυτές αντιπροσωπεύουν στην υλοποίηση των Περιφερειακών Μηχανισμών Υποστήριξης της Ανάπτυξης και Προώθησης των Κοιν.Σ.Επ. και ευρύτερα των πρωτοβουλιών της Κοινωνικής Οικονομίας. Είναι τα εργαλεία με τα οποία ένα τέτοιο μεγάλο και σημαντικό για τη χώρα έργο θα μπορέσει να έχει τα αποτελέσματα που μας αναλογούν ως κοινωνία αλλά και ως χώρα.
Αφού συμφωνήσω με τη γενικότερη στρατηγική που περιγράφεται και στο στρατηγικό σχέδιο για την ανάπτυξη του τομέα της Κοινωνικής επιχειρηματικότητας θα ήθελα να κάνω ορισμένες προτάσεις που αφορούν το προς διαβούλευση κείμενο και αφορούν τα κριτήρια συμμετοχής στις αναπτυξιακές συμπράξεις, αφού εκτιμώ ότι από αυτά, σημαντικό βαθμό, θα εξαρτηθεί η εφαρμογή όλων των παραπάνω εκτιμήσεων :
- 1.Χρονικό κριτήριο συμμετοχής για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ως υποψηφίων εταίρων να είναι η διετής (2 έτη) λειτουργία και όχι η τριετία (αποτελεί κριτήριο απόλυτης εξαίρεσης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών).
- 2.Κριτήριο απόδειξης εμπειρίας υλοποίησης Εθνικών ή Ευρωπαϊκών προγραμμάτων για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να είναι η απλή υλοποίηση Εθνικού ή Ευρωπαϊκού προγράμματος μέσα στην τελευταία διετία (αποτελεί κριτήριο απόλυτης εξαίρεσης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών).
- 3.Κριτήριο επιλεξιμότητας των Κοιν.Σ.Επ να είναι η εξάμηνη (6 μήνες) εγγραφή τους στο Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας.
- 4.Στην κατηγορία επιλεξιμότητας των Κοιν.Σ.Επ. να περιλαμβάνονται και οι Συνεταιρισμοί (αστικοί, αγροτικοί κλπ) που έχουν κλείσει μια εταιρική χρήση (κριτήριο ένταξης φορέων που δραστηριοποιούνται ήδη στον τομέα της πραγματικής κοινωνικής οικονομίας).
Ελπίζουμε ως μέλη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούμαστε στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα, να μη πάει χαμένη μια ακόμη ευκαιρία για την ανάπτυξη της κοινωνίας και της οικονομίας της χώρας.
Υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι με σημαντική δράση και παρουσία στον εθελοντισμό, στην προσφορά, στην κοινωνική δράση, στην κοινωνική οικονομική δραστηριότητα κλπ.
Όλοι αυτοί θα πρέπει να αποτελέσουν το κοινωνικό κεφάλαιο και εργαλείο για την γένεση του τρίτου τομέα της οικονομίας στην Ελλάδα. Την ευκαιρία θα πρέπει να τους τη δώσει η Ελληνική πολιτεία.
Αθανάσιος Τζάκρης
Γραμματέας
ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΟΛΙΤΩΝ
ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
