Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1734
του Λευτέρη Σκιαδά*
Πρόσφυγας ο μπαρμπα-Σταμάτης απ’ την Αττάλεια είχε να το λέει πως είχε φίλο του τον Δήμαρχο. Κάθε χρόνο συναντιόντουσαν ανήμερα της Αγια-Σωτήρας στο προσφυγικό εκκλησάκι στους πρόποδες του Φιλοπάππου.
Ο Δημήτρης Μπέης συνήθιζε να επισκέπτεται όλες τις εκκλησίες και τις γειτονιές της πόλης και να μοιράζεται τα προβλήματά τους με τους κατοίκους και τους επαγγελματίες. Έτσι πολιτευόταν από τα χρόνια που ήταν Δήμαρχος Ζωγράφου. Έτσι κι όταν ανέλαβε Δήμαρχος Αθηναίων, σε ηλικία 51 ετών, τον Ιανουάριο του 1979, και όταν επανεκλέχθηκε το 1982. Αθεράπευτα ονειροπόλος, πίστευε στους θεσμούς και στην Αυτοδιοίκηση, με το νόημα που της έδιναν οι ιδεολόγοι της μεταπολιτευτικής περιόδου. Δεν υπερηφανευόταν για μεγάλα έργα, αλλά για την «προίκα» που έδωσε στην πόλη, τον σεβασμό στην Ιστορία της, την προσοχή στις γειτονιές της, την οικονομική της ανάπτυξη, τη διεθνή προβολή της.
Ποιο ήταν όμως το στοιχείο που τον διέκρινε και για το οποίο θα μείνει στην Ιστορία ο Δήμαρχος Αθηναίων Δημήτρης Μπέης; Η ιστορική του συνείδηση, η γνώση της πόλης την οποία τάχθηκε να υπηρετήσει. Μνημειώδης υπήρξε ο δημοσιευμένος στο περιοδικό «Νέα Εστία» ιστορικός διάλογός του με τον Δημήτρη Σιατόπουλο, το 1984, όταν με δική του πρωτοβουλία εορτάστηκαν τα 150χρονα των Αθηνών. Κάποτε του μπήκε η έμμονη ιδέα να ανακαλύψει την ημερομηνία γέννησης του Δήμου Αθηναίων. Κανείς μέχρι τότε δεν είχε σκεφτεί πως ο Δήμος της πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους δεν γνώριζε με ποιο Διάταγμα και πότε είχε ιδρυθεί! Χρειάστηκαν δε περισσότερα από δέκα χρόνια εντατικής έρευνας για να αποκαλυφθεί – και ενώ ο Δημήτρης Μπέης δεν ήταν πλέον Δήμαρχος – το ιδρυτικό του Διάταγμα, που φέρει ημερομηνία 1/13 Οκτωβρίου 1834. Ανείπωτη η χαρά του όταν ενημερώθηκε…
Ο Δημήτρης Μπέης βρέθηκε μπροστά σε μια «αρχειακή συμφορά». Όσο υλικό είχε διασωθεί από το σημαντικότερο εθνικό αυτοδιοικητικό αρχείο, ήταν πεταμένο στα υπόγεια του Δημαρχιακού Μεγάρου της οδού Αθηνάς και καταστρεφόταν από την υγρασία και την εγκατάλειψη. Τότε έπραξε το απρόσμενο. Σε συνεργασία με τη ΔΑΕΜ, τη δημοτική εταιρεία μηχανογράφησης, έστησε το πρώτο οργανωμένο εργαστήριο μικροφωτογράφισης σε έναν ημιώροφο του Δημαρχιακού Μεγάρου. Και ξεκίνησε τη συστηματική διάσωση των αρχείων μέσω του νομοθετημένου τρόπου διατήρησής τους, της μικροφωτογράφισης. Τα σημαντικότερα δε από τα μικροφίλμ, τον πρώτο καιρό, τα τοποθετούσε σε θυρίδα της Εθνικής Τραπέζης για να τα διασώσει! Υπήρξε η σημαντικότερη ενέργεια διάσωσης αρχειακού υλικού στον ελλαδικό χώρο, σε χρόνο που όχι μόνον δεν είχε αναπτυχθεί ακόμη αρχειακή συνείδηση, αλλά οδηγούνταν σε πολτοποίηση και καταστροφή τεράστιες ποσότητες έγγραφων τεκμηρίων.
Καμάρωνε όταν απαριθμούσε – από μνήμης – τους 32 δημάρχους που κατείχαν τη θέση του πριν από εκείνον. Εν πάση περιπτώσει η εργασία της μικροφωτογράφισης απλώθηκε σε όλα τα μήκη και πλάτη των δημοτικών υπηρεσιών. Ληξιαρχεία, δημοτολόγια, κτηματολόγια, μερίδες, οικογενειακές καταστάσεις, βιβλία κοιμητηρίων και κοινοχρήστων χώρων, έγγραφα και τεκμήρια της δημοτικής περιουσίας από τα χρόνια του Όθωνα και του Μακρυγιάννη, συμβόλαια, σχέδια και ένας απέραντος όγκος υλικού μπήκαν κάτω από τον φακό των μηχανημάτων. Αν η αστοργία δεν άφησε να διασωθούν τα πρωτότυπα, είναι παρηγοριά τα μικροφίλμ που διασώθηκαν και εντοπίσθηκαν – αρκετά χρόνια μετά την αποχώρηση του Δ. Μπέη από τον Δήμο – στα χαλάσματα των χτυπημένων από τους σεισμούς δημοτικών αποθηκών της Χελιδονούς…
«Στην Αυτοδιοίκηση δεν μπορεί κανείς με αριθμητική ακρίβεια να προσδιορίσει την προσφορά κάθε Δημοτικού άρχοντα. Το έργο των Δημάρχων είναι μια σκυταλοδρομία. Ο ένας αρχίζει κάτι, ο άλλος το συνεχίζει, ο τρίτος το αποτελειώνει, ανάλογα με τις διαρκώς εναλλασσόμενες ανάγκες της πόλης και τις οικονομικές δυνατότητες του Δήμου. Στο σύνολό τους εργάστηκαν με πίστη για την Αθήνα οι Δήμαρχοί της» δίδασκε ο Δημήτρης Μπέης. Και ο μπαρμπα-Σταμάτης από την Αττάλεια είχε να το λέει πως δεν πέρασε άλλος Δήμαρχος μετά τον Δημήτρη Μπέη από την Αγια-Σωτήρα, το προσφυγικό εκκλησάκι στους πρόποδες του Φιλοπάππου.
*Ο Λευτέρης Σκιαδάς είναι δημοσιογράφος, ιστορικός ερευνητής, πρώην αντιδήμαρχος και σήμερα αντιπρόεδρος του Δημοτικού συμβουλίου στην Αθήνα, εκλεγμένος με το ψηφοδέλτιο του Νικήτα Κακλαμάνη. Εκδότης της εφημερίδας «Μικρός Ρωμηός».