Γράφει η Νάνσυ Οικονόμου
Πολιτικός Επιστήμων
Με αφορμή την πρωτοβουλία «Οκτώβριος – Μήνας ευαισθητοποίησης για τυφλά ή με μειωμένη όραση άτομα», το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο πραγματοποίησε την Δευτέρα 15 Οκτωβρίου 2012 ξενάγηση στην περιοδική έκθεση με θέμα «Το ναυάγιο των Αντικυθήρων» σε εξυπηρετούμενα άτομα του Φάρου Τυφλών Ελλάδος.
Μία δεκαπενταμελής ομάδα με προβλήματα όρασης, επισκέφθηκαν το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και παρακολούθησαν μία ενδιαφέρουσα ξενάγηση στο χώρο της έκθεσης από την αρχαιολόγο και υπεύθυνη ξεναγήσεων του μουσείου κα Ξυδέα.
Ο θησαυρός του βυθού των Αντικυθήρων
Με μία λεπτομερή περιγραφή για το ιστορικό του ναυαγίου, η ομάδα είχε την ευκαιρία να ενημερωθεί για την ανακάλυψή του καθώς και για τις διαδικασίες που ακολούθησαν για την ανέλκυση των ευρημάτων. Συγκεκριμένα, ανακαλύφθηκε τυχαία, το 1900, από Σύμιους σφουγγαράδες σε βάθος περίπου 60 μέτρων. Ανελκύστηκε σε δύο φάσεις, η πρώτη το 1900-1901 και η δεύτερη το 1976 με τη βοήθεια του «Καλυψώ», του περίφημου ωκεανογραφικού πλοίου του Ζακ Yβ Κουστώ. Το γεγονός αυτό, θεωρείται η πρώτη μεγάλης έκτασης ενάλια έρευνα παγκοσμίως. Στις αίθουσες της έκθεσης φιλοξενούνται 378 αντικείμενα που βρέθηκαν στο βυθό και χρονολογούνται από τον 4ο έως τον 1ο αιώνα, ενώ το ναυάγιο γύρω στο 50-60 π.Χ.
1900, το σημείο του ναυαγίου. [Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ]
Είναι η πρώτη φορά που τα ευρήματα παρουσιάζονται στο σύνολό τους εντός ενός χώρου. Μερικά από αυτά εκτίθενται ήδη στο Αρχαιολογικό Μουσείο, ενώ παρουσιάζονται και αντικείμενα του ναυαγίου από άλλες συλλογές. Χαρακτηριστικά ευρήματα είναι ο χάλκινος έφηβος των Αντικυθήρων, τα εκπληκτικά γυάλινα σκεύη και φυσικά ο μηχανισμός των Αντικυθήρων.
Κατανόηση των ευρημάτων μέσω της αφής
Ιδιαίτερα σημαντικό αποτέλεσε το γεγονός ότι τα άτομα με προβλήματα όρασης είχαν τη δυνατότητα να ψηλαφίσουν αμφορείς και αγάλματα και να κατανοήσουν διάφορα χαρακτηριστικά τους. Με την αίσθηση της αφής, η ομάδα μπόρεσε να κατανοήσει την υφή του υλικού από το οποίο ήταν φτιαγμένα τα αντικείμενα, καθώς και τις συνέπειες από τη διάβρωση που έχουν υποστεί στην επιφάνειά τους λόγω της παραμονής τους στο βυθό. Παράλληλα, κατανόησαν το μέγεθος καθώς και το σχήμα τους και είχαν την δυνατότητα να δημιουργήσουν μία συνολική εντύπωση για το κάθε αντικείμενο που ψηλάφιζαν. Με αυτό τον τρόπο, είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν τους θησαυρούς του βυθού μέσω της απτικής επαφής.
Πηγή: φωτογραφικό αρχείο Φάρου Τυφλών.
Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων
Στην ομάδα παρουσιάστηκε και ένα πιστό αντίγραφο του περίφημου μηχανισμού των Αντικυθήρων, γνωστός και ως αστρολάβος των Αντικυθήρων ή υπολογιστής των Αντικυθήρων, τον οποίο είχαν τη δυνατότητα να κατανοήσουν μέσω της αφής. Ο μηχανισμός χρονολογείται μεταξύ 2ου και 1ου αιώνα και θεωρείται το σπουδαιότερο εύρημα προσελκύοντας το ενδιαφέρον παγκοσμίως, καθώς είναι η αρχαιότερη σωζόμενη διάταξη με γρανάζια. Ο εφευρέτης του μηχανισμού είναι άγνωστος, υπάρχουν όμως ενδείξεις που υποδεικνύουν τον Αρχιμήδη ή και τον Κτησίβιο ως πιθανούς εφευρέτες του οδοντωτού τροχού. Η χρησιμότητα για την οποία κατασκευάστηκε απασχολεί μέχρι σήμερα τους ερευνητές.
Πηγή: φωτογραφικό αρχείο Φάρου Τυφλών.
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη άποψη, ο μηχανισμός ήταν ένας αναλογικός υπολογιστής που μπορούσε να υπολογίζει τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων. Επιδείκνυε τη θέση του ήλιου και της σελήνης, καθώς και τις φάσεις της σελήνης. Με τη βοήθεια του τομογράφου, έχουν διαβαστεί αρκετές από τις επιγραφές που υπήρχαν στις πλάκες και στους περιστρεφόμενους δίσκους, οι οποίες εμπεριέχουν αστρονομικούς και μηχανικούς όρους.
Στο τέλος της ξενάγησης, προβλήθηκε ένα ντοκιμαντέρ για το ναυάγιο και το χρονικό της ανακάλυψής του σε ακουστική περιγραφή.
Οι εντυπώσεις ήταν ιδιαίτερα θετικές απ’ όλη την ομάδα, ύστερα από την περιήγησή τους στο χώρο της έκθεσης και τη διαφωτιστική παρουσίαση. Αναμφισβήτητα, τέτοιες δράσεις είναι σημαντικές και πρέπει να προωθούνται, καθώς συμβάλλουν στην ισότιμη γνώση και ενισχύουν το αίσθημα της συμμετοχής.