Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων: Ταξιδεύοντας στο χρόνο

Γράφει η Ελένη Καλησπεράτη
Κοινωνιολόγος

Κάνοντας μία ιστορική αναδρομή και συνδέοντας το τότε με το τώρα, παρατηρούμε τη μεγάλη εξέλιξη και πρόοδο του νυν Πνευματικού Κέντρου αλλά και γεγονότα τα οποία δεν έχουν βγει στο φως έως τώρα ή τουλάχιστον όχι όσο θα έπρεπε. «Ξεσκονίζοντας» παλιά βιβλία, μάλιστα, από την τρίτη καλύτερη βιβλιοθήκη του κόσμου, αυτή του κέντρου, καταφέραμε να αντλήσουμε πληροφορίες άξιες θαυμασμού.

Στην οδό Ακαδημίας, όπου αποτελεί έναν από τους κεντρικότερους δρόμους της Αθήνας, βρίσκεται το νεοκλασικό κτήριο του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηνών, πραγματικό στολίδι της οδού, που χτίστηκε το 1836 ως «Πολιτικό» Νοσοκομείο σε σχέδια του Φ. Στάουφερτ (οι πτέρυγες προστέθηκαν το 1875-76, ο αρχιτέκτων παραμένει άγνωστος) και αργότερα στέγασε το Δημοτικό Νοσοκομείο «Η Ελπίς». Το 1972 μετατράπηκε σε Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηνών, ενώ το Δημοτικό Νοσοκομείο μεταφέρθηκε στους Αμπελοκήπους.

Στο χώρο πρασίνου γύρω από το συγκρότημα βρίσκονται ο ανδριάντας του Περικλέους, έργο του Χ. Φαλτερμάγιερ, το άγαλμα της μεγάλης ηθοποιού Κυβέλης, ο καθιστός ανδριάντας του Κωστή Παλαμά , έργο του Β. Φαληρέα και οι μαρμάρινες προτομές των αρχιτεκτόνων Κλεάνθους και Σάουμπερτ (έργα του Φ. Σακελλαρίου) καθώς επίσης και η χάλκινη του Δομήνικου Θεοτοκοπούλου (Ελ. Γκρέκο). Πλάι στο Πνευματικό Κέντρο βρίσκεται το κτήριο «Κωστής Παλαμάς», νεοκλασικού ρυθμού με χαρακτηριστικό ροζ χρώμα που στεγάζει το Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η οδός Ακαδημίας λεγόταν αρχικά οδός Νοσοκομείου, από το πολιτικό Νοσοκομείο που βρισκόταν εκεί. Το 1884 απέκτησε το όνομα που έχει ως σήμερα εκτός από μία περίοδο ανάμεσα στο Μάρτιο 1941 και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια που πήρε το όνομα οδός Φραγκλίνου Ρόζεβελτ προς τιμήν του προέδρου των Η.Π.Α. στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. (πηγή: Οδωνυμικά, Η σημασία των ονομάτων και των Οδών της Αθήνας Γ’ Έκδοση Τόμος Ά, Μαρω Βουγιούκα- Β.Μεγαρίδης, Δήμος Αθηναίων Πολιτιστικός Οργανισμός).

Μεγάλη εντύπωση προκαλεί συν τοις άλλοις, η προσφορά του Έλληνα ευεργέτη Κωνσταντίνου Βέλιου (Μπέλιου), το άγαλμα του οποίου κοσμεί τον περίχωρο του Πνευματικού Κέντρου. Ο Έλληνας ευεργέτης, ύστερα από τη θεμελίωση του ελληνικού κράτους, επισκέφτηκε την Ελλάδα το 1836 και έγινε δεκτός με τιμές από τον Όθωνα. Έδειξε έμπρακτα τη διάθεσή του να συμβάλλει με δωρεές στην κριτική αλλά και στην ευρύτερη εθνική ευημερία. Έτσι, διέθεσε όλη του την περιουσία στην Αθήνα για την οικονομική ενίσχυση του Δημοτικού Πολιτικού Νοσοκομείου Ελπίς, του οποίου η υφιστάμενη περιουσία κατά το μεγαλύτερο μέρος της προήλθε από τη δωρεά του. Ο βαρόνος Μπέλιος πέθανε στη Βιέννη σε ηλικία 66 ετών. (πηγή: Στέφανος Παπαγεωργίου, Έλληνες ευεργέτες άξιοι εθνικής ευγνωμοσύνης, Δήμος Αθηναίων Πολιτισμικός Οργανισμός, εκδ. Παπαζήση).

Αρκετά χρόνια αργότερα, συζητώντας με τον Κ. Μπουφέα (προϊστάμενος στο τμήμα Μαζικών Αθλητικών Προγραμμάτων και Διοργανώσεων του κέντρου) μαθαίνουμε ότι ανέκαθεν υπήρχε δωρεά παροχών. Ωστόσο εθελοντισμός δεν υπήρχε στα πρώτα βήματα του Πνευματικού Κέντρου διότι θεωρείται ένα νέο κίνημα το οποίο αναπτύχθηκε με αφορμή την Ολυμπιάδα του 2004. Μολαταύτα, η σημερινή του μετεξέλιξη και μετονομασία σε ΟΠΑΝΔΑ, προβλέπει και οργανώνει τέτοιου είδους δράσεις. Από την ίδρυση του Κέντρου μέχρι και σήμερα οργανώνονται πολυάριθμες εκδηλώσεις σε καθημερινή βάση οι οποίες αφορούν κάθε είδους πολιτιστικής καλλιτεχνικής εικαστικής δημιουργίας και έκφρασης φορέων και προσώπων της πόλης.

Σήμερα, ο ρόλος μετά τη συγχώνευση (Δεκέμβριος 2011), ο ρόλος του κέντρου και της καλλιτεχνικής προσφοράς στο δημότη έχει αλλάξει προς το καλύτερο. Δηλαδή, έχει ενισχυθεί καθότι προστέθηκαν νέοι χώροι και αρκετό νέο προσωπικό. Η συγχώνευση αυτή πραγματοποιήθηκε με τον Οργανισμό Νεολαίας και Άθλησης, τα Μουσικά Σύνολα και τη Φιλαρμονική. Τα πολιτιστικά κέντρα του ΟΝΑ τέθηκαν στην υπηρεσία του τέως πνευματικού κέντρου. Ενδυναμώθηκε συνεπώς ο προϋπολογισμός της νέας υπηρεσίας. Άλλωστε, όπως χαρακτηριστικά δηλώνει ο Κ. Μπουφέας: «ο αθλητισμός συνυπάρχει με τον πολιτισμό». Υπάρχουν πολλοί χώροι με παράλληλες δράσεις όπου η νεολαία της Αθήνας αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τον ελεύθερό της χρόνο.

Ο νέος οργανισμός (ΟΠΑΝΔΑ) στον τομέα της πνευματικής και πολιτιστικής κατεύθυνσης διαθέτει, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, την καλύτερη βιβλιοθήκη της Ελλάδας μετά την Εθνική βιβλιοθήκη και τη βιβλιοθήκη της Βουλής, οχτώ θεματικά Μουσεία και συλλογές, πολιτιστικά κέντρα καθώς και κέντρα νεότητας στις περισσότερες συνοικίες της Αθήνας. Παράλληλα, διαθέτει τέσσερα μουσικά σύνολα με διεθνείς παρουσίες και διακρίσεις όπως και δευτερεύουσες υπηρεσίες (π.χ. εκδόσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και σεμινάρια δια βίου μάθησης). Υπάρχει ακόμη η δυνατότητα δεξιώσεων. Άλλωστε, στο κεντρικό κτήριο του ΟΠΑΝΔΑ τελούνται οι πολιτικοί γάμοι της πρωτεύουσας.

Δυστυχώς, σε μία περίοδο μεγάλης οικονομικής κρίσης δε θα μπορούσαν να απουσιάζουν και ορισμένα προβλήματα τα οποία επηρεάζουν αρνητικά την ομαλή λειτουργία του κέντρου. Το κύριο πρόβλημα με το οποίο ήρθε πρόσφατα το Πνευματικό Κέντρο είναι η έλλειψη εγκαταστάσεων με σκοπό την τοποθέτηση εκθεμάτων. Στις μέρες μας, η οικονομική δυσπραγία είναι έντονη με κίνδυνο μείωσης σοβαρών και ιδιαίτερα χρήσιμων υπηρεσιών προς τους δημότες.

Καθημερινά, προκύπτουν προβλήματα τα οποία όλοι οι εργαζόμενοι προσπαθούν να επιλύσουν και ως τώρα έχουν επιλύσει ως επί το πλείστον με επιτυχία. Πρόσφατο παράδειγμα αποτέλεσε η κατάληψη του κεντρικού κτηρίου από αστέγους συμπολίτες μας γεγονός το οποίο, όπως αποδείχτηκε, είχε συμβολικό χαρακτήρα καθώς το εν λόγω κτήριο ήταν σε κεντρικό σημείο και αναφερόταν στον πολιτισμό του σήμερα. Άλλωστε, πολιτισμός-τέχνη και έλλειψη στέγης δε συμβιβάζονται. Δηλαδή, δεν είναι δυνατό μία κοινωνία να επενδύει τόσα σε πολιτισμικά δρώμενα τη στιγμή που δίπλα μας υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δεν διαθέτουν ούτε τα στοιχειώδη ώστε να καλύψουν έστω τις πνευματικές τους ανάγκες και πόσο μάλλον τις βιοτικές.

Σύμφωνα με τον προϊστάμενο στο τμήμα Μαζικών Αθλητικών Προγραμμάτων και Διοργανώσεων, το μέλλον ενός τέτοιου οργανισμού – κέντρου στην πρωτεύουσα μίας χώρας η οποία ανέκαθεν παρήγαγε πολιτισμό δε μπορεί να μην είναι αισιόδοξο αν και πρέπει να μετεξελιχθεί, όπως επίσης, και να αποκτήσει σύγχρονη οργάνωση, προοδευτική νοοτροπία και σαφείς στόχους.

Στην εποχή του υλισμού είναι ζωτικής σημασίας να αναζητούμε την καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία ειδικά την εποχή της κρίσης που διανύουμε η αναζήτηση αυτή αποτελεί αφενός εθνικό στόχο και αφετέρου απαραίτητο συστατικό της κοινωνικής συνοχής.

Κλείνοντας, κρίνουμε χρήσιμο και πρακτικό για τους αναγνώστες μας, να προσθέσουμε τον κατάλογο με τις υπηρεσίες τις οποίες παρέχει ο σημερινός διάδοχος του Πνευματικού Κέντρου:

http ://www .cityofathens .gr /katoikoi /texnes –politismos –athlitismos

για λεπτομέρειες στους παρακάτω συνδέσμους:

Related Posts

Παρουσίαση του βιβλίου του Βασίλη Τακτικού στα Τριπόταμα

Σχέδιο ολοκληρωμένης αστικής παρέμβασης για το δήμο της Αθήνας (ΣΟΑΠ)

Ο Σύρος μπορεί να…σύρει την Αθήνα!