Γαρυφαλλιά Γκαντζούνη
Το κοινωνικό και οριζόντιο δικτυακό μάρκετινγκ, καθώς και η Κοινωνική Οικονομία στο σύνολό της είναι οι δυο βασικές έννοιες καινοτομίας στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος IPA Διασυνοριακής Συνεργασίας «Ελλάδα-Αλβανία» 2007-2013 με τίτλο έργου «ΒΙΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ – Καινοτόμες πρακτικές στο Βιοτουρισμό».
Σε αυτό το επίπεδο εστιάστηκε και η εισήγηση του κ. Βασίλη Τακτικού, συντονιστή του Πανελλήνιου Παρατηρητηρίου στο συνέδριο «Βιοτουρισμός – Μοχλός για Συνεργασία και Ανάπτυξη: Πρέσπα – Κορυτσά» που πραγματοποιήθηκε στις 5-6 Οκτωβρίου 2013, στο Θεματικό Κέντρο του χωριού Πύλη στις Πρέσπες της Φλώρινας.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Β.Τ ο στρατηγικός σχεδιασμός του μάρκετινγκ για το Βιοτουρισμό, που είναι μέρος του προγράμματος, σε περιοχές όπως ο Δήμος Πρέσπας – Περιφέρεια Κορυτσάς με τις μικρές επιχειρήσεις, ξενώνες, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, εμπορικά καταστήματα κ.ο.κ. δεν μπορεί να στηριχθεί στους tour operators, στα μεγάλα γραφεία τουρισμού, παρά μόνον επικουρικά, ενώ αντιθέτως μπορεί να στηριχθεί στο κοινωνικό και οριζόντιο δικτυακό μάρκετινγκ για 3 λόγους.
Πρώτον, γιατί η τουριστική αγορά είναι μικρή και δεν μπορεί να “βιομηχανοποιηθεί” σαν προορισμός ώστε να δέχεται μαζικά χιλιάδες τουρίστες, κάτι που πρωτίστως ενδιαφέρει τους tour operators.
Δεύτερον, γιατί αυτές οι μικρές επιχειρήσεις είναι δύσκολο να συμβάλουν στο διαφημιστικό κόστος δεχόμενες ένα υψηλό κόστος προμήθειας.
Τρίτον, γιατί πολλοί από τους μικρούς επαγγελματίες τουρισμού είναι ταυτοχρόνως και γεωργοί, ψαράδες ή κτηνοτρόφοι και αντιμετωπίζουν τον τουρισμό ως συμπληρωματικό εισόδημα.
Για όλους αυτούς τους λόγους τα συνηθισμένα εργαλεία του μάρκετινγκ δεν μπορούν να έχουν παρά μόνο περιορισμένη χρήση, αφού κανείς δεν είναι διατεθιμένος απ’ τους επαγγελματίες να πληρώσει το υψηλό κόστος διαμεσολάβησης που απαιτείται σ’ αυτές τις περιπτώσεις του παραδοσιακού μάρκετινγκ. Αν αναλογιστεί κανείς ότι το σύνηθες κόστος διαμεσολάβησης είναι 15% κατά μέσο όρο (κέρδος του tour operator στην τελική τιμή της κράτησης), γίνεται αντιληπτό ότι χρειάζονται καινοτόμες πρακτικές κοινωνικού και διαδικτυακού μάρκετινγκ ώστε το κόστος αυτό να περιοριστεί ή να εκμηδενιστεί.
Έπειτα, η προϋπόθεση της υψηλής εξειδίκευσης που απαιτεί η μεγάλη τουριστική αγορά στην υπό μελέτη περίπτωση δεν μπορεί να έχει εφαρμογή. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη εις βάρος της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών, καθώς στο βιοτουρισμό η ποιότητα εξαρτάται απ’ την ολιστική προσέγγιση. Εξάλλου η βιωματική εμπειρία που είναι το ζητούμενο σε κάθε τομέα του βιοτουρισμού δε θα μπορούσε να εξασφαλιστεί με διαφορετικό τρόπο, αφού το προϊόν του αγροτουρισμού, για παράδειγμα, δεν μπορεί να το αποδώσει κανείς καλύτερα απ’ αυτούς που ασχολούνται και με αγροτικές καλλιέργειες, την αλιεία, κτηνοτροφία και γενικότερα με την πρωτογενή παραγωγή οι οποίοι μπορούν παράλληλα να προσφέρουν υπηρεσίες καταλυμάτων και διατροφής.
Η προτεινόμενη μεθοδολογία βασίζεται στη λογική του κοινωνικού μάρκετινγκ, δηλαδή στη χρήση των αρχών και των τεχνικών του παραδοσιακού/εμπορικού μάρκετινγκ με σκοπό την άσκηση επιρροής στις ομάδες-στόχους του προγράμματος. Τελικός στόχος είναι να αποδεχθούν εθελοντικά την υιοθέτηση καλών πρακτικών στα πλαίσια ανάπτυξης του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος στην περιοχή προς όφελος της τοπικής κοινωνίας.
Η διαφοροποίηση του κοινωνικού μάρκετινγκ βρίσκεται στη δικτύωση, στην αυτοοργάνωση και συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκομένων σε μια περιοχή, στη δημιουργία ενημερωτικού και ψηφιακού περιεχομένου προβολής απ’ τους ίδιους τους εμπλεκομένους στη διαδικασία του βιοτουρισμού και στη δικτύωση με κοινωνικές ομάδες σε άλλες περιοχές της χώρας και στο εξωτερικό.
Έτσι, το βασικό τεχνολογικό εργαλείο είναι το ίντερνετ και τα social media. Μέσα από την οργανωμένη χρήση αυτών των μέσων ελαχιστοποιείται το κόστος και πολλαπλασιάζεται διαρκώς η προβολή της περιοχής, των συγκριτικών της πλεονεκτημάτων, των τοπικών ασχολιών και επιχειρήσεων.
Το κοινωνικό μάρκετινγκ μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οποιαδήποτε κατάσταση στην οποία μία κρίσιμη κοινωνική συμπεριφορά είναι επιθυμητό να αλλάξει. Σε πολλές περιπτώσεις ο στόχος επιτυγχάνεται και καθοριστικό ρόλο σε αυτή την επιτυχία διαδραματίζει η ενεργητική ακρόαση του κοινού και η κατανόηση των αναγκών του.
Μάρκετινγκ είναι η διαδικασία του σχεδιασμού και της εκτέλεσης της σύλληψης, τιμολόγησης, προβολής και διανομής ιδεών, αγαθών και υπηρεσιών ώστε να δημιουργηθούν συναλλαγές που ικανοποιούν σκοπούς ατόμων και οργανισμών. Το μάρκετινγκ αποτελεί μία ολοκληρωμένη διαδικασία η οποία ξεκινάει στη γέννηση του προϊόντος, της υπηρεσίας ή της ιδέας και περιλαμβάνει το σύνολο των ενεργειών που πραγματοποιούνται καθόλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους μέχρι την ωριμότητα ή την παρακμή τους.
Το εμπορικό και το κοινωνικό μάρκετινγκ παρουσιάζουν μεν ορισμένες διαφορές, η ουσία τους ωστόσο και οι βασικές τεχνικές που χρησιμοποιούν παραμένουν κοινές, καθώς το κοινωνικό παίρνει μαθήματα από το εμπορικό και τα εφαρμόζει σε κοινωνικές μεταβλητές. Η ιδέα του κοινωνικού μάρκετινγκ αναδείχθηκε το 1971 από τους Philip Kotler και Gerald Zaltman ως μία προσπάθεια προώθησης κάποιας επιθυμητής κοινωνικής συμπεριφοράς με τη χρήση ενός μοντέλου στηριγμένου στην παραδοσιακή λογική του μάρκετινγκ. Ωστόσο, ο Wiebe ήδη είχε μιλήσει το 1952 για την ιδέα «της πώλησης της αδελφοσύνης όπως πουλάμε το σαπούνι», ενώ στην πράξη σχετικές ενέργειες υπήρχαν και στο πιο μακρινό παρελθόν με προσπάθειες κατάργησης της παιδικής εργασίας, παραχώρησης δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες και αποδοχή των αφροαμερικάνων ως ισότιμα μέλη στην κοινωνία. Πλέον το κοινωνικό μάρκετινγκ μέσα από θεωρητικές προσεγγίσεις, έρευνες και δοκιμές, βρίσκεται στη φάση της ωριμότητάς του και προσφέρει τα κατάλληλα εργαλεία για την προώθηση της επιθυμητής ιδέας ή συμπεριφοράς, όπως η ανάπτυξη του βιοτουρισμού. Να επισημάνουμε μάλιστα ότι ανταποκρίνεται με αποτελεσματικότητα και στη βασική αρχή της Κοινωνικής Οικονομίας που είναι η μείωση του κόστους των ανταλλαγών.
Το προτεινόμενο σχέδιο μάρκετινγκ θα έχει ως βασικά χαρακτηριστικά το χαμηλό κόστος, την υψηλή διάχυση των μηνυμάτων και την ευκολία χρήσης, σύμφωνα με τις τεχνικές και τις αρχές που διέπουν το κοινωνικό μάρκετινγκ.
Τα πεδία εφαρμογών του κοινωνικού μάρκετινγκ στον τομέα ανάπτυξης του βιοτουρισμού στη διασυνοριακή περιοχή Δήμου Πρεσπών – Περιφέρειας Κορυτσάς επιγραμματικά είναι τα εξής:
Ø Ίδρυση και δράση ΚοινΣΕπ προβολής σε συνέργεια με άλλες ΚοινΣΕπ των δυο χωρών και της ευρύτερης διασυνοριακής περιοχής Ελλάδας-Αλβανίας
Ø Διπλωματία των πόλεων και αδελφοποιήσεις Δήμων
Ø Virtual reality – εικονική έκθεση επιχειρήσεων/προϊόντων
Ø Λειτουργία e–shop
Ø Αυτοοργάνωση e–booking.
Η ανάλυση των παραπάνω στοιχείων θα γίνει υπό το πρίσμα της συγκεκριμένης διασυνοριακής περιοχής Ελλάδας – Αλβανίας και στη συνέχεια τα αποτελέσματα θα μπορούν να γενικευτούν και να τροποποιηθούν, ώστε να είναι δυνατή η προσαρμογή τους και σε άλλες ορεινές αγροτικές περιοχές όπου μπορεί να αναπτυχθεί ο βιοτουρισμός.
Το σημαντικότερο σε όλη αυτή τη διαδικασία είναι όλοι οι εμπλεκόμενοι της τοπικής κοινωνίας στην ανάπτυξη του βιοτουρισμού να αυτοοργανωθούν ώστε να αυτοδιαχειριστούν την επικοινωνία και την προώθηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων, αλλά και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα που προσδίδει ο βιοτουρισμός στην περιοχή.
Το Σύμφωνο Συνεργασίας και ο Κοινωνικός Συνεταιρισμός που θα ακολουθήσει μπορεί κατ’ αρχήν να έχει ως αντικείμενο δραστηριότητας την προώθηση του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος, κυρίως μέσω του internet και των social media, όπως αναλύονται τα “εργαλεία” αυτά σε ειδικά εγχειρίδια.
Παραπομπές:
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ | Βιοτουρισμός – Μοχλός για Συνεργασία και Ανάπτυξη: Πρέσπα – Κορυτσά
